Билік түсінігі және концепциялары

Қарағанды медицина университеті

Қазақстан тарихы әлеуметтік – саяси пәндер кафедрасы

РЕФЕРАТ

Билік түсінігі және концепциялары

Орындаған: Артықбаева Г.Қ

Топ: 2007 Жм

Тексерген: Мирзабекова А.Ш

Қарағанды 2021

        Билік

   Билік - саясаттың негізгі түсініктерінің бірі. Билік кез-келген қоғамдық ұйымның тұрақты тіршілігі үшін өте қажет, онда көптеген маңызды қоғамдық қызығушылықтар жинақталған. Тарихи түсінікте «билік» сөзі ежелгі грекиялық қалаларда мемлекеттер – полистерді саяси әкімшілік басқарумен байланысты.

Билік қажеттілігі екі жағдайға байланысты туындады:

  1. Басқару қажеттілігі, қызығушылықтардың, құндылықтардың, қажеттіліктердің көптүрлілігіне байлаысты ортақ мақсаттарды іске асыру;

  2. Басқару шешімдерін толыққанды ақпараттармен қамтамасыз ете алмауы. Билік бұл жағдайда ақпарат жетіспеушілігін күштеу, мәжбүрлеу шешімдері арқылы шешуге тырысады.

   Биліктің негізгі екі сипаттамасы  олардың бір біріне әсерін анықтай отырып, оны саясаттың маңызды құралы етеді.

1. Билік -  бұл күшті басқару ресурсы, билік әлеуметтік өмірде кездейсоқтықтың рөлін шектей алу мүмкіндігіне ие, яғни басқаруды іске асырады.
2. Билік – бұл ықпал ету ресурсы, билікке ие адамдардың басқаларға әсері, яғни олардың  басқа адамдардың қарсылығына қарамастан өз еркін жүзеге асыра алу мүмкіндігінде.

     Билік концепциялары

  Биліктің заманауи концепцияларын екі үлкен топқа жіктеуге болады:

1. Атрибутивті-субстанционалды (анықтаушы-елеулі) – билікті атрибут, субъектінің субстанционды қасиеті немесе қарапайым өзіндік жеткілікті «зат» немесе «құрал» ретінде сипаттайды.
2. Реляционды (қатыстылық) – билікті әлеуметтік қатынас немесе қарапайым және күрделі коммуникативті дәрежедегі арақатынас ретінде сипаттайды.

   Атрибутивті-субстанционалды (анықтаушы-елеулі) тобын өз кезегінде мынадай топтарға бөлуге болады:

• Әлеуетті-ерік-жігерлік;
• Құралдық-күштеулік;

🡪 Құрылымдық-қызметтік;

   Әлеуетті-ерік-жігерлік тұжырымдама қандай да бір саяси субъектінің еркін басқаларға жүргізе алу қабілеті немесе мүмкіндігі деген (неміс саяси ойларында) түсініктен шыққан.Гегель мен Маркс, Фихте мен Шопенгауер, Ницше мен Вебер «еріктік қасиет» немесе «еріктік мүмкіндіктер» түсініктерін әртүрлі, тіпті биліктің конгитивті полярлы жақтарында да қолданды. Вебердің классикалық анықтамасында , «билік қоғамдық қатынаста  кез-келген мүмкіндікте, тіпті қарсыластыққа қарамастан бқл мүмкіндік неге негізделгеніне қарамастан өзінің еркін жүргізе алуы, жүзеге асыра алу мүмкіндігі»