Қанды тоқтатудың әдістері

Қанды тоқтатудың әдістері. 
Көп қан кеткен жағдайда қан жоғалтқандығын ескерту қажет. 
Қанды  тоқтатуды  уақытша  және  ақырғы  деп  бөледі.  Уақытша  (алдын  ала) 
қан  тоқтату  мақсаты  гемостаз  төзімділігін  қамтамасыз  ететін  заттар  мен 
әдістерін  қолданбастан  бұрын  қан  жоғалтуды  алдын  ала  ескерту  болып 
табылады: 
-қысып  байланған  таңғыш  –  уақытша  қан  тоқтатудың  қолжетімді  және 
жеңіл әдістерінің бірі.Тіндерге  күш түскен соң нәтижесінде тамырлар олармен 
бірге жаралы аймаққа жақындайды. Бұлар зақымдалған тамырдың тромбозынң болуына себептеседі. Тіндерге  түскен таңғыш күші қан кеткен аймақ пен оған 
қатысты аймаққа тепе-тең болуы керек; 
-стерилді  материалдан  жасалған  тампон,  жара  қуысынан  және  сыртынан 
ұстап тұрған таңғыштан немесе беткейінен тігілген тігістен ілгері  тұрады, оны 
жиі, зақымдалған тамырлар табылмаған жағдайда немесе басқа әдістерді қолдана 
алмаған жағдайда, терең жаралардағы қан кетуді тоқтатуға қолданады;  
-жгут  –  шеткі  аймақтарға,  құйрыққа  және  т.б  аймақтарға  операция 
жасалғанда  және кездейсоқ жараланғандағы уақытша қан тоқтоқтатудың сенімді 
әрі негізгі әдісі. Жгут жаз мезгілінде 2 сағатқа, қыс мезгілінде 2 есе аз уақытқа 
салынады; 
-саусақпен басу; 
-Вишневский  бойынша  тығыз  инфильтрат,  бұны  да  уақытша  қан 
тоқтатудың әдістерінің біріне жатқызуға болады. Ол ірі тамырларға айтарлықтай  күш  түсіріп,  осылай  операция  кезінде  кіші  диаметрлі  тамырлардан  қан  кетудің  алдын алады. 
Уақытша  қан  тоқтатқаннан  соң  тез  арада  оны  түпкілікті  тоқтатуға  кірісу 
қажет. 
Қанды  түпкілікті  тоқтатқаннан  соң  механикалық,  физикалық,  химиялық 
және биологиялық әдістердің қолданылуы жүзеге асырылуы мүмкін. 
Механикалық әдістерге: 
-тампонада –ең жеңіл әдіс. Қанап жатқан беткейге марлы тампондарын басу 
арқылы капиллярлы қан кету тоқтатылады; 
-тамырды  бұрау  (торзирлау)  –  қан  тоқтатудың  ең  көп  таралған  әдістерінің 
бірі  болып  табылады.  Сонымен  қатар  қан  тоқтатқыш  пинцет  (Пеан  Кохердің) қолданылады; 
-лигирлеу  (лигератуураны  салу)  –  қан  тоқтатудың  ең  сенімді  әдістерінің 
бірі, ол зақымдалған тамырдытаңудан тұрады. 
Физикалық  әдістер  жылы  мен  салқынды  қолдануға  негізделген.  Салқынды 
құю,  басу  түрінде  және  мұз  қосылған  салқын  сумен  сулау,  кеде  топырақпе
түрінде, оны буын қуыстары қанаған жағдайда  қолданады. 

 
Жылылық  мақсатында  қызған  металдар  қолданылады,  онымен  қанаған 
жерді  күйдіреді.  Тіндерді    күйдіргеннен  пайда  болған  қабыршықтанған 
жерлерден тромбтардың шығуына және құрықталуына себептеседі. 
Химиялық  әдістер  жалпы  және  жергілікті  әсерлік  фармокологиялық 
заттарды  қолдануға    негізделген.  Мысалы:  адреналин,  эфедрин,  тамырды 
тартатын  жатырлық  түтіктер,  скипидар,  иодоформ,  күкірт  тотығы,  хлорлы 
кальций, хлорлы натрий қанның ұюының көтерілуіне әсер етеді. 
Биологиялық  әдістер  қанның  ұюын  көтеріп  ағзаға  жалпы  әсер  етеді. 
Негізінен  қан  сарысуын,  жаңа  алынған  қан,  шарбы  май  қалдықтары,  майлы тіндер,  бұлшықеттер,  фасциялар,  нығаю  үшін  кетгут  қолданылады.  Кетгут  қан тоқтатуға ең әсерлі дәрі болып табылады. Оның аютабаны қансыраған жерлерге кедергі  жасайды,  жара  тігістерінің  шеттері  мен  қуыс    қабырғаларын  біріктіру арқылы ұстап тұрады. 
Өткір  қан  аздық  және  қан  жоғалту  кезіндегі  алғашқы  көмек.  Әдетте  өткір 
қан  аздық  ірі  тамырлардан  қан  кету  нәтижесінде  дамиды.  Біртіндеп  тыныс  алу мен  тамыр  соғысы  үдемелі  жиілеп,  әлсіреуімен,  шырышты  қабықтардың бозаруымен,  қарашықтың  кеңеюімен,  дененің  перифериялық  бөдімдерінің 
салқындауымен  және  қозғалыстың  дискоординациясымен  сипатталады.  Содан соң  жануар  құлап,  еріксіз  зәр  шығару  мен  дефекация  пайда  болады,  бас 
қозғалысы қалшылдайды және т.б өлім алды белгілері пайда болады.  
Емделу:  Жүрек  жұмысын  қалпына  келтіру  үшін  кофеин,  ал  тыныс  алу 
бұзылған жағдайда - лобелин енгізу қажет. 
Қанның сұйық бөлімін толтырудың ең жеңіл әдісі жануарды сумен тойдыру, 
осылай қан қысымын да көтеруге де болады. 
Физиологиялық ерітіндіні рационалды және реакталды енгізу (жылқыларға 
1  литрдан  көп  емес).  Сонымен  қатар  физиологиялық  ерітіндіні    тері  арқылы, тамыр арқылы, іш астар арқылы, бұлшықет арқылы және сүйек арқылы енгізуге болады. Попов ерітінділерін тамыр арқылы ірі малдарға 1,52- л  дозасында салуға  болады. Поповтың ерітінділерінің құрамы 1 кестеде көрсетілген. 
 
1 кесте - Попов ерітінділерінің құрамы. 
 
Құрамы  
№1 ерітінді 
№2 ерітінді 
№3 ерітінді 
Глюкоза  
150,0 
150,0 
15,0 
Хлорлы натрий 
15,0 
15,0 
15,0 
Екі 
көмір 
қышқылды сода 
4,0 
4,0 
4,0 
Хлорлы калий 
- 
- 
- 
Хлорлы кальций  - 
- 
- 
Рективті спирт 
100,0 
- 
-