Болашақта қаланың жер ресурстарын пайдалануды болжау әдістері

Болашақта қаланың жер ресурстарын пайдалануды болжау әдістері

      Қазіргі уақытта ғалымдардың пікірінше, болжаудың 150-ден астам түрлі әдістері бар. Алайда, іс жүзінде ол негізгі 15-20 ретінде қолданылады. Болжау әдістерінің маңызды жіктеу белгілерінің бірі-болжау әдістерін толығымен қамтитын формализация дәрежесі. Екінші жіктеу белгісін болжау әдістерінің жалпы принципі деп атауға болады, үшіншісі - болжамды ақпаратты алу әдісі.

     Болжау-бұл болашақ дамудың ықтимал баламаларын анықтауға және зерттеуге бағытталған болжамдарды әзірлеу процесі немесе ғылыми қызмет. Болжау қоғамның барлық салаларында теория мен практика арасындағы маңызды буын болып табылады. Жер ресурстарын пайдалануды болжау жерді тиімді және ұтымды пайдалану міндеттерін шешуге мүмкіндік береді, жерге сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

       Болжамдау міндеті бір жағынан - жерді пайдаланудағы жақын және алыс болашақтың перспективаларын анықтау, екінші жағынан - жасалған болжамға сүйене отырып, оңтайлы және перспективалық жоспарларды жасауға ықпал ету.

      Жер ресурстарын пайдалануды болжау кешенді сипатқа ие және мыналарды қамтиды:

1) экономикалық болжам-өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардың жекелеген элементтерінің: еңбек өнімділігінің; еңбек ресурстары мен негізгі қорларды пайдалану мен молықтырудың; Инвестициялар объектілерінің; экономикалық өсу қарқынының даму перспективаларын зерттейді; алынатын өнімнің көлемін, құрамын және сапасын айқындау;

2) Жер ресурстарын пайдалануды болжау жер ресурстарын қазіргі заманғы пайдалануға талдау жасайды, жаңа жерлерді қайта бөлу және игеру, жерді меншік иелері арасында қайта бөлу жүргізіледі;

3) әлеуметтік болжам - халықтың тамақ өнімдерін және азық-түлікке жатпайтын тауарларды тұтынуын, бөлшек сауда айналымын, өндірістік емес салалардың дамуын: мәдениет пен өнерді, денсаулық сақтауды және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты, халыққа тұрмыстық қызмет көрсетуді қамтиды.

4) демографиялық жағдайды болжау халықтың қоныстану қозғалысын және еңбек ресурстарының ұдайы өндірілуін, еңбекке қабілетті халықтың жұмыспен қамтылу деңгейін, оның біліктілік және кәсіби құрамын қамтиды. Олар халықтың саны мен табиғи қозғалысының көрсеткіштерін, жыныстық және жас құрамы бойынша арақатынасын және т. б. қамтиды.

      Объективті әдістер, атап айтқанда Жер ресурстарын пайдалану әдістері нақты ғылыми математикалық болжамға негізделген.

1. Экстраполяция-бұл болжау объектісінің уақыт пен таралу кезіндегі дамуын талдаудағы, осы объектінің даму ерекшеліктерін өткен/бүгіннен болашаққа ұзартудағы мәні. Яғни, өткен және қазіргі уақытта объектінің дамуына қандай факторлар мен жағдайлар (табиғи, экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, саяси, нарықтық, құқықтық, инвестициялық және т.б.) әсер етті. Экстраполяция әдістері үшін бастапқы ақпарат уақыт қатарлары болып табылады. Уақыт сериясы кесте түрінде болады, әр уақыт сегменті индикатордың мәніне сәйкес келеді. Экстраполяция әдістерін қолдану үшін кемінде 4 уақыт аралығында уақыт сериясы болуы керек. Экстраполяция әдістерін қолдану үшін нақты және сенімді статистикалық ақпарат қажет, ал объектінің дамуын тегіс сызықпен (тренд сызығы) сипаттауға болады. Экстраполяция әдістерін қолдану шартына форс-мажорлық жағдайлардың болмауын жатқызуға болады. Экстраполяция әдістерінің артықшылығы-қарапайымдылық, дәлдік, ал кемшілігі – қолдану үшін көптеген жағдайлар. Біз статистикалық ақпарат жоқ объектіде экстраполяция әдісін қолдана алмаймыз.

     Жылжымалы орташа әдіс-бұл әдіс индикатор мәнінің уақытқа нақты тәуелділігі болмаған кезде қолданылады

     Ең кіші квадраттар әдісі-орташа арифметикалық есептеулер көмегімен орындалады.

     Экспоненциалды тегістеу әдісі-көрсеткіштер мен уақыт аралығы арасында жақсы байланысы бар уақыт қатарлары негізінде негізделген болжамдар жасауға мүмкіндік береді.

     Тарихи және географиялық ұқсастықтар әдісі-ұқсастық бойынша болжау әдісі. Географиялық ұқсастықтардың негізгі принципі-Жер ресурстарын пайдалануды болжау аймақта немесе осыған ұқсас географиялық жағдайлары бар қалада жасалған болжам негізінде жүзеге асырылады және жүзеге асырылады. Ал тарихи ұқсастықтар әдісі-бұрын сол объектіге жасалған болжамды салыстыру және түзетулер.