Реликт ареал. Реликт өсімдіктерге жалпы сипаттама

Реликт ареал. Реликт өсімдіктерге жалпы сипаттама.

Арктогей патшалығы.

Дүниежүзілік Мұхиттың құрамы мен мұхитта тіршіліктің таралуы.

Реликт ( лат. Relictum «қалдық») – өткен геологиялық дәуірлердегі флора мен фаунаның қалдықтары ретінде осы аймақтың өсімдік немесе жануарлар әлемінің құрамына кіретін және қазіргі өмір сүру жағдайларына сәйкес келмейтін тірі организм. Реликтер – біздің заманымыздағы өткеннің көрінісі. Тәндер болып табылады, әдетте палеоэндемика болады. Реликт терминін әдітте 1875 жылы неміс антропологы Оскар Пешель ғылыми айналымға енгізді.

Жіктелуіне келсек: Реликтер өткен дәуірлердің флоралары мен фауналарының геологиялық жасына байланысты ерекшеленеді. Сонымен, үшінші (дәлірек неогендік) реликтер – бұл кем дегенде плиоценнен көрінетін өзгеріссіз сақталған түрлер. Мысалы, Колхидада – бірқатар ағаш түрлері (лапина, зелква, каштан және т.б.) және мәңгі жасыл бұталар (бокс ағашы, тікенді ине, Холли холли, понтиялық рододендрон, колхид және т.б.) , сондай-ақ шөпті өсімдіктер, Талыш тауларында – темір ағаш, Еділ мен Орал бассейндерінде – лесман. Арктикадағы орман реликтері – бұл жылы мұз дәуірінен кейін солтүстікке қарай созылып, тундрамен қоршалған түрлер ( Линней, көкжидек, кейбір грушанка және т.б.).

Мұздық ретінде ерекше ерекшеленеді. Оларға мұз дәуірінен бастап оқшауланып мекендейтін жерлерде сақталған өсімдіктер мен жануарлар жатады. Себебі бұл жерлерде олар үшін микроклиматтық және топырақ жағдайларының ерекше қолайлы үйлесімі болған. Бұрын перигляциалды деп аталатын аудандарда, яғни ені 100-150 км-ге дейін, жазық материктік мұздықтардың шетінде орналасқан ерекше аймақтарда, мұздықтардың шетінде орналасқан реликтері көбінесе жартастар мен үңгірлерде, Солтүстік экспозицияның баурайында сфагнум батпақтарында, мөлдір суық суы бар көлдерде, сирек ормандарда, кең құмды жерлерде кездеседі. Мұздық реликтерінің мысалдары – тундрада кең таралған бұғы үкі (Воронеж өзеніндегі қарағай ормандарында кездеседі) , ергежейлі қайың (Шығыс Еуропаның орталық бөлігіндегі шымтезек батпақтарында кездеседі) кекілік шөптер (Солтүстік өзендерінің аңғарларындағы жартастарда) ; бұғы гадфлясы және кейбір айдаҺарлар (бірқатар орман аймақтарында ), вивипарлы кесіртке және де қарапайым жылан. Мұздықтардың реликтері , мысалы, Кавказда – Батпақты сабан, Еуразияның солтүстінде Тұщы су көлдерінде – теңізден шыққан мизидтер және амфиподтар.

Өсімдіктер және жануарлардың түрлері, бұрын белгеле бір жерлерде ғана сақталған және осыған байланысты реликтерге ұқсас , жалған реликтер деп аталады. Филогенетикалық реликтер – ондаған немесе жүздеген миллион жыл бұрын иолығымен жойылып кеткен ірі таксаларға жататын өсімдіктер мен жануарлардың қазіргі түрлері. Әдетте, олар палеоэндемиктер. Географиялық реликтер – бұл аймақта тіршілік ету жағдайлары қазіргі замандағыдай айтарлықтай ерекшеленетін өткен геологиялық дәуірлердің флоралары мен фауналарының қалдығы ретінде сақталған организмдер. Кейде «реликт» термині ландшафтарға (мысалы, Шығыс Сібірдегі тундростеп – реликті ландшафт) және минералдарға қатысты қолданылады. Псевдоректтер де бар, олар өсімдіктер мен жануарлардың қазіргі заманғы түрлері болып табылады. Олардың бір кездері кең ауқымды адамның деструктивті белсенділігінің әсерінен соңғы екі мыңжылдықта бір-бірінен оқшауланған бірнеше учаскелерге, әдетте қол жетімді емес аймақтарға – босқындарға бөлінді.

Қорыта айтқанда, Реликтер – бұл өмір сүру жағдайларының өзгеруіне қарамастан, ежелгі дәуірден бері белгеле бір аумақтарда жер бетінде сақталған организмдер. Олар өткен геологиялық дәуірлерде кең таралған ата-баба топтарының қалдықтары. «Реликт» сөзі латын тілінен шыққан reliquus , аудармада «қалған» дегенді білдіреді. Реликті өсімдіктер және