Нәруыздық зат алмасу

СӨЖ

Тақырыбы: «Нәруыздық зат алмасу»

Жоспар:

Кіріспе

1 Ақуыздардың алмасуы

1.1 Белсенді аралық алмасу

1.2 Бауыр мен бүйректің ақуыздардың алмасуындағы рөлі

1.3 Комплексті ақуыздардың алмасуы

1.4 Азотты алмасуының балансы

1.5 Ақуыз метаболизмін реттеу

2. Ақуыздардың биосинтезі

3 Ақуыз алмасуының бұзылуы

4 Аминқышқылдың метаболизмінің молекулярлық ауытқулары

5 Қорытынды

Әдебиет

КІРІСПЕ

Адам ағзасы белоктардан (19,6%), майлардан (14,7%), көмірсулардан (1%), минералдарды заттардан (4,9%) және судан (58,8%) тұрады. Ол үнемі бұл заттарды ішкі органдардың жұмыс істеуіне, жылуды сақтауна және барлық өмірлік процестерді, соның ішінде физикалық және ақыл-ой жұмысын жүзеге асыратын энергияны қалыптастыруға жұмсайды.

Сонымен бірге адам ағзасын құрайтын жасушалар мен тіндер қалпына келтіріліп,азық-түлікпен қамтамасыз етілген заттардың есебінен тұтынылатын энергияны толтырады. Мұндай заттарға ақуыздар, майлар, көмірсулар, минералдар, дәрумендер, су және т.б., жатады және олар тағамдық  деп аталады. Демек,тамақ организм үшін энергия мен пластикалық(құрылыс) материалдарының көзі болып табылады.

Олар көміртектен (50-55%), сутегіден (6-7%), оттегіден (19-24%), азоттан (15-19%), сондай-ақ фосфор,күкірт,темір және басқа элементтерден құралған аминқышқылдардың күрделі органикалық қосылыстары.

Белоктар тірі организмдердің маңызды биологиялық заттары болып табылады. Олар жасушаларды, тіндерді және адам денесін құрайтын пластикалық материал ретінде қызмет етеді. Ақуыздар гормондардың,ферменттердің,антиденелердің және көптеген басқа құрылымдардың негізі болып таюылады. Әсіресе  ақуыздар көмірсулар мен майлардың жоғары энергия шығындар периодында немесе жеткіліксіз тамақтанған кезінде энергияны қалыптастырады. Ақуыздың 1 г энергиясы 4 ккал (16,7 кДж) құрайды.

Денедегі ақуыздың жетіспеушілігінен балалардың өсуі мен дамуы бәсеңдеп, ересектердің бауырында, эндокриндік бездердің қызметінде, қан құрамында өзгерістер пайда болып, ақыл-ой белсенділігі әлсіреп, жұқпалы ауруларға төзімділігі төмендейді.

Адам ағзасындағы ақуыз,тағамның ақуызды қорыту нәтижесінде жасушаларда синтезделетін үздіксіз аминқышқылдардан қалыптасады. Адам ақуызын синтездеу үшін белгілі бір мөлшерде және нақты аминқышқылы бар тамақ ақуызы қажет. Қазіргі уақытта 80-нен астам аминқышқылдары белгілі, олардың 22-і тамақ өнімдерінде кең таралған. Биологиялық құндылықтары бойынша амин қышқылдар алмастырылмайтын және алмастырылатын болып екіге бөлінеді.

Сегіз алмастырылмайтын аминқышқылдар - лизин, триптофан, метионин, лейцин, изолезин, валин, треонин, фенилаланин; балаларға гистидин да қажет. Бұл аминқышқылдар синтезделмейді және міндетті түрде белгілі бір арақатынаста, яғни теңдестірілген тамақпен бірге келуі керек. Әсіресе құнды заттар, негізінен, жануарлардан алынатын өнімдерде қамтылған маңызды триптофан, лизин, метионин аминқышқылдары  диетадағы қатынасы 1: 3: 3 болуы тиіс.

Алмастырылатын аминқышқылдар (аргинин, цистин, тирозин, аланин, серин және т.б.) адам ағзасында синтезделе алады.

Ақуыздың тағамдық құндылығы маңызды аминқышқылдардың құрамы мен тепе-теңдігіне байланысты.Ондағы ең маңызды аминқышқылдары неғұрлым көп болса,соғұрлым бағалырақ болып табылады. Жоғары сапалы ақуыздың көздері - ет, балық, сүт өнімдері, жұмыртқа, бұршақ (әсіресе соя), сұлы және күріш жармасы.

Күнделікті тұтыну нормасы адам денесінің 1 кг салмағына 1,2-1,6 г құрайды, яғни адамның еңбегінің жынысына, жасына және табиғатына байланысты тек 57-118 г. Жануарлардан алынатын ақуыздар күнделікті тұтынудың 55% -на тең болуы тиіс.