Медициналық жəне ветеринарлық биотехнологияның объектілері микроорганизмдер, вирустар, жануарлар ұлпалары мен клеткалары

Медициналық жəне ветеринарлық биотехнологияның объектілері микроорганизмдер, вирустар, жануарлар ұлпалары мен клеткалары

Жоспар

1. Биотехнология және медицина.
2. Биотехнологиялық әдістерімен дәрілік, профилактикалық және диагностикалық препараттарды алу.
3. Биообъектілер дәрілік, профилактикалық және диагностикалық препараттардың өндіріс заттары ретінде.
4. Биообъектілердің  классификациясы.

Қазіргі кезде  ipi масштабты биотехнологиялық өндірістер бар.

Оқу   құралының   берілген   тарауында   микробиологиялық   өндіріс технологиясына және де оларды бақылау,  қаркындату   және басқару әдістеріне негізгі көңіл берілген.

Микробиологиялық   өндірістің    технологиялық   процестері  келесі сатылардан тұрады:

• Егінді материалды дайындау,
• Қоректік орталарды дайындау және залалсыздандыру,
• Микроорганизмдерді дақылдау (микроб синтезі),
• Кажетті  (соңғы, құнды) өнімді бөліп алу,
• Препараттардың     тауарлы    өнімдерін    алу    (кептіру,    ұнтақтау, стандарттау және қаптау)

Клеткалық және гендік инженерия өндірістерін  пайдалану арқылы клетканы генетикалық өзгерту және оның  негізінде  өсімдікті  алу.

Клеткалық және гендік инженерия негізінде клеткаға геномды, бip том  немесе жеке генді енгізу үшін келесi әдістемелік  мәселелерді ескеру керек:

Генді  бөліп  алу (геномнан бөліп  алу, синтез т.б.);

Өciмдiк протопластарына кажетті гендерді енгізу үшін векторларды кұру;

Генетикалық материалды нуклеаза ферментінің әсерінен қорғау; өсімдіктерден функциональды активті протопластарды бөліп алу.

Өсімдіктер биотехнологиясының әдістемелері түпкілікті дерлік рекомбинантты ДНК технологиясының ашылу арқасында езгерді. Гендік инженерия көмегімен вирустарға, гербицидтерге тұрақты, жемістердің жетілу уақыты өзгерген, гүлдерінің түсі өзгерген, тұкымдарының тағамдық құндылығы жоғарылаған және т.б. трансгенді өсімдіктер aлуғa мүмкіндік туды.

Зертханалық жағдайда өсірілген  трансгенді қойлар, сиырлар, шошқалар,қояндар бөтен түрлі генетикалық матерлиалмен детерминацияланған әртүрлі биологиялық белсенді қосылыстар алдымен ақуыздар (интерлекин,интерферон, эритропоэтил, моноклональды антиденелер, қан ұю факторы және т.б.) және сүтпен (сүт безі-«биореактор») түзіледі        

Сонымен қатар американдық зерттеушілердің мәліметтері бойынша (Pursel және т.б 1980) трансгенді шошқаларға трансфицерленген геннің өсу гормоны сонымен өсудің тездетілуі, жемнің қолданылу тиімділігінің жоғарылауы және денесіндегі май құрамын төмендету, кейін жануарларда асқазан жарасы және ақсау пайда болады, кейде глюкоза метаболизмнің  бұзылысы болады.

Сондықтан салаы биотехнология тарихында әр биологиялық обьектісімен бөлек көрсетілген-микробты, өсімдік және жануар жасушасы салалы емес биотехнологияда рекомбинантты ДНК технологиясымен шектелуі қосылады. Түрлендірілген микроорганизмдер трансгенді өсімдіктер мен жануарлар-бұл биологиялық ғылымның, сонымен қатар биотехнологияның әрі қарай дамуы.

Медицинада қолданылатын қазіргі заманның биотехнологиясының зерттеулеріндегі бағана жасушаларының биологиялық обьектісінің маңыздылығы төмен емес. Бұл жасушалар адам және жануар ағзасында ұзақ уақыт бойы өзін-өзі қолдай алу қабілеті бар. Олар ағзаның кез-келген жерінде қажет, ерте жаңа жоғары жетілдірілген жасушалар керек болса, себебі олар пролиферациялар қабілеті қатайтады.

Бұл   мәселені   шешуде,   түзпін   ретінде   ортада   изобелоктарды   көп  мөлшерде түзетін ipi клеткаларды  бұған ашытқылар қолайлы  таңдап алған  жөн.   Штамм- түзгінтерді таңдап алғаннан  кейін, өте қатаң бақыланатын     жағдайда     барлық     қажетті     бақылаушы     өлшегіш аспаптармен жабдықталған ферменттерде егінді  материалдарды бірден көптен жинауға кіріседі.

Гендік инженерия немесе шет елден  әдебиеттерден терминология бойынша «ДНҚ-ның  рекомбинантты молекулаларымен жұмыс істеу» -XX ғасырдың 70-жылдарында, молекулярлық биологияның  дүниеге келуімен қалыптасуының нәтижесінде пайда болған жаңа экспериментальды ғылым.