Вирустардың генетикалық аппаратының ерекшелігі. ДНҚ және РНҚ-дан тұратын вирустар

БӨЖ

Тақырыбы: Вирустардың генетикалық аппаратының ерекшелігі. ДНҚ және РНҚ-дан тұратын вирустар.

Дайындаған: Абпасова Аружан

Тобы: 101 ЖМ

Қабылдаған: Алтаева Н.З.

Астана 2023 ж.

МАЗМҰНЫ

1. Кіріспе……….......…………………………………………………..................3
2. Негізгі бөлім.……………………………………………………………….......4

1. Вирустар..........................................…………...…………………………...4
2. Құрамында ДНҚ бар вирустар…………...………………………….........5
3. Құрамында РНҚ бар вирустар..……………………………………….7
4. Вирустық аурулар……................................................................................9

1. Қорытынды.......................................................................................................12
2. Пайдаланылған әдебиеттер.............................................................................13

КІРІСПЕ

Вирус биологияда нуклеин қышқылдары мен белоктық қабықтан туратын, клеткалық құрылымы болмайтын, өсуі мен бинарлық көбею қасиеті жоқ өте ұсақ тірі бөлшектер. Вирустар барлық микробтардың ең кішісі.  Олардың кішкентай екені сонша, 500 миллион риновирустар (суық тиюді тудыратын) түйреуіштің басына қонады.  Олар бірегей, өйткені олар тек тірі және басқа тірі заттардың жасушаларының ішінде көбейе алады.  Олар көбейетін жасушаны қабылдаушы жасуша деп атайды. Вирус ақуыздан тұратын капсид деп аталатын қорғаныш қабықпен қоршалған ДНҚ немесе РНҚ генетикалық материалдың өзегінен тұрады.  Кейде капсид конверт деп аталатын қосымша түтікпен қоршалған.  Вирустар негізгі жасушаларға еніп, олардың ішіне енуге қабілетті.[1]

Вирусологияның тарихы – вирустар мен олар тудыратын инфекцияларды ғылыми зерттеу – 19 ғасырдың соңғы жылдарында басталды.  Луи Пастер мен Эдвард Дженнер вирустық инфекциялардан қорғайтын алғашқы вакциналарды жасағанымен, олар вирустардың бар екенін білмеді. [1] Вирустардың бар екендігінің алғашқы дәлелі бактерияларды ұстап тұру үшін жеткілікті кішкентай саңылаулары бар сүзгілермен жасалған тәжірибелерден келді. 1892 жылы Дмитрий Ивановский ауру темекі өсімдігінің шырыны сүзгіден өткеніне қарамастан сау темекі өсімдіктеріне жұқпалы болып қала беретінін көрсету үшін осы сүзгілердің бірін қолданды. [5] Вирус терминін 1899 жылы ғылымға алғаш рет голландиялық ғалым М. Бейеринк енгізді. Мартинус Бейжеринк фильтрленген, жұқпалы затты «вирус» деп атады және бұл жаңалық вирусологияның бастамасы болып саналады. Фредерик Творт пен Феликс д'Херелдің бактериофагтардың кейінгі ашылуы және ішінара сипаттамасы бұл өрісті одан әрі катализдеді және 20 ғасырдың басында көптеген вирустар ашылды.  1926 жылы Томас Милтон Риверс вирустарды облигатты паразиттер деп анықтады.  Венделл Мередит Стэнли вирустарды сұйықтық емес, бөлшектер екенін көрсетті және 1931 жылы электронды микроскоптың өнертабысы олардың күрделі құрылымдарын визуализациялауға мүмкіндік берді. [1]

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Вирус (лат. вирус-улану) - организмнің тірі жасушаларында ғана көбейе алатын субклеткалық инфекциялық агент. Жасушаның сыртында олар тек репликативті емес күйде болуы мүмкін, өйткені олардың көпшілігінде жетілген вирустық бөлшектің толық көбеюіне қажетті ферменттер жоқ.[6] Вирустарды молекулалық биолгия зерттейді. Вирустар нуклеин қышқылының гендік қызметін пайдаланылады. Вирустардың пішіні әр түрлі. Вирустардың мөлшері 20-дан 300 нм-ге дейін өзгереді.  Вирустың клеткадан тыс және клетка ішінде тіршілік ететін топтары бар. Барлық вирустар шартты түрде жай және күрделі болып бөлінеді. Жай вирустар нуклеин қышқылдары мен белокты қабықтарынан тұрады. Оларға таяқша, жіп және сфералық формалары жатады. Күрделі вирустар нуклеин қышқылы мен капсидтен басқа, липопротеидты мембрана, көмірсу және ферменттерден тұрады. Вириондардың мөлшері 15-350 нм. Негізінен вирустарды тек электрондық микроскоп арқылы көруге болады. Вирустар тек бір типті нуклеин қышқылдарынан тұрады. ДНК да вирустардың молекулаларның саны 106-200 • 106 , ал РНК - дағы вирустардікі - 106 - 156 болады. [4]