Шпаргалка по "Анатомии"

1. Ауыз қуысы құрамы,түрлері.Ауыз куысы, cavum oris  ол ауыз кіреберісі, vestibulum oris, мен меншікті ауыз куысы cavum oris propri тұрады. Ауыз кіреберісінін қабырғалары: сыртқы кабырғасын жоғарғы және төменгі еріндер,бүйір жағынан ұрт,ішкі қабырғасын жоғарғы және төменгі жақсұйектерінің ұяшықтык өсінділері, тістер, тістердің қызыл иектері, құрайды. Кіреберістің сыртқы бетінін терісі мен шырышты қабыктың арасында аралық бөлігі, pars intermedia деп аталыды. Қызылиек, gingiva, ауыз қуысының шырышты қабығының туындысы. Қызылиектің ұшы, денесі бар және тістің мойыны мен қызылиектің аралығында қызылиектік қалташалар орналаскан. Ұрт, ауыз кіреберісінің сыртқы бүйір қабырғасын құрауға қатысады. Ұрттың терен қабығы ұрт бұлшықетінен, т. buccinator, сырткы беті терімен, ішкі беті көпқабатты эпителиймен капталған шырышты қабықтан түрады. Меншiкті ауыз куысы cavum oris propria, жогаргы жагынан жұмсақ жане катты тандай palanum molle et dorum, томенгы жагынан жак тiласты бұлшықетi, ал буйырынен тыстер мен кызыл иектын аралыгында орналаскан куыспен шектеседi.

Таңдай анатомиясы:Таңдай, palatum, құрылысына және аткаратын қызметіне карай бұлар катты тандайдан, palatum durum  және жүмсақ тандайдан, palatum molle, тұрады. Жүмсақ тандайдың бұлшықеттері.         1 .Тандай пердесін көтеруші бұлшықеттер: а) Тандай пердесін көтеретін бұлшықет, м. levator veli palatini.Қызметі: тамакты жұгқан кезде жұмсақ тандайды, palatum molle, көтеріп, жұтқыншақтың мүрындык бөлігін жауып, есту түтігінің сырткы тесігін, ostium tubae auditivae, бітеп, дабыл қуысындағы қысымды арттырады. ә) Таңдай пердесін керетін бүлшыкет, т. tensor veli palatini, Қызметі: жұтқан кезде тамақты жұтқыншақтың мұрындық бөлігіне өткізбеу қызметін атқарады. б) Тілшік бұлшықеті, т. uvulae, сыртқы пішіні сопақтәрізді, ұзындығы орта есеппен 23-37 мм-дей тақ бұлшықет. Қызметі: тілшікті көтерумен қатар, жиырылу кезінде кыскарту кызметін атқарады.                2. Таңдай пердесін томен түсіруші бұлшықеттер: а) Тандай—тіл бүлшықеті, т. palatoglossus, ұзындығы 23-33 мм-дей, таңдай—тіл доғашығынын терең қабатында орналаскан. Кызметі: жиырылған кезде тандай пердесін төмен түсіреді, бүл кезде arcus palatoglossus керіліп, жұтқыншақ тесігі тарылады. ә) Таңдай — жүтқыншақ бұлшыкеті, т. palatopharyngeus, таңдай-жұткыншақ доғашығының терең кабатында орналасқан. Қызметі жиырылған кезде жұтқыншақтың өту жоын тарылтады д,таңдай пердесін төмен тартып ауаның тыныс алу жолына қарай отеді.

Тiстер шайнау жане сойлеу апаратынын негызгы болымы болып саналады. Барлык тыстер курылысы жагынан бырдей болып келеды. Тыс сауытынан,мойнынан жане тубырынен турады. Тістердің курылысы: Тіс сауыты кызыл иектен жогары орналаскан. Тыс сауытынын тылдык беты, кіреберыстык беті, туйісу беті, алдынгы беты, артқы беты жане кабысу беты ажыратылады. Тіс түбірі сыртқы пышыны конус тәрізді, жогаргы жак суйек пен томенгы жак суйектын уяшыктык осындылерынде орналаскан. Арбыр тістің 1-3 тубырлері ажыратылады.Тіс түбірінің ұшында тіс ұшынын тесыгы болады.Тіс мойны тыс сауыты мен тыс тубырынын аралыгындагы болык. Сырткы беты тыстын кызыл иегынын шырышты кабыгымен капталган.Кызыл иекпен тыс мойнынын аралыгында калташалар орналаскан.Тыс сауытынын ышынде шагын келген тыс сауыт куысы орналаскан. Куыс тыс тубырыне карай отып, жынышкелеу келе, тыс тубырынын өзегыне жалгасып, тыс ұшынын тесыгымен аяқталады. Тыс затынын курылысы: эмаль,дентин жане цемент.Тыс сауытынын сырткы беты эмальмен капталган,манындагы болыгы цементпен капталган. Курылысы жагынан суйектын ыры талшықты тындерыне уксас жасушасыз оте катты тындерден турады.Дентин курылысы негызгы заттын шеткы болыгы одонтобласт жасушаларынан ышынде оте жиы орналаскан дентин озекшелерынен турады. Дентиннын негызгы заты дентин озекшесынын аралыгында орналаскан.Тыс сауытынын сырткы беты когылдыр келген эмальмен капталган. Эмаль кыреукелык призмалардан жане олардын арасында орналаскан жабыскак призма аралык заттардан турады.Эмальдын сырткы беты кышкылдарга тозымды, оте берык кыреуке кабыгымен капталган.Тыс тубырынын сырткы беты цементпен капталган.Тыс цементынын аралык озекшелеры мен коректендырушы кан тамыры жок.Жанында орналаскан периодонт аркылы коректенеды.Сут тыстердын формуласы 2012:2102. Ал, туракты тыстердын формуласы 3212:2123.