Негізгі бөлім

І. Кіріспе

Ақпарат көзіне байланысты ол, егер ақпарат жарияланған материалдардан алынған болса, бақылау (немесе сұрау) барысында бірінші қолдан алынған немесе екінші қолдан алынған кезде алғашқы болуы мүмкін.

Құжаттарды талдау әдістері. Әлеуметтік ақпаратты жинау әдістеріне үш негізгі әдіс жатады: құжаттарды талдау, бақылау, сұрау.

ІІ. Негізгі бөлім

А) бақылау әдісі

Әлеуметтік Бақылау әдісі-зерттеу мақсаты тұрғысынан маңызды оқиғаларды тікелей қабылдау және тікелей тіркеу жолымен жүзеге асырылатын бастапқы әлеуметтік ақпаратты жинау әдісі. Мұндай оқиғалар бақылау бірліктері деп аталады. Әдістің негізгі ерекшелігі-оқиға куәгерлерінен сұрау емес, оқиғаны тікелей тіркеу болып табылады.

Бақылаушының жағдайына (позициясына) байланысты осы әдістің келесі түрлерін ажыратады.

-бақылау барысында бақылаушы топ мүшелерімен қарым-қатынас жасамаса, ал оқиғаны сырттан тіркейді. Бұл қарапайым бақылау;

-бақылаушы қарым-қатынасқа, топтың іс-әрекеттеріне ішінара араласа алады. Бұл аралық бақылау түрі;

-қосылған бақылау бақылаушы топтың іс-әрекетіне толық қосылған, яғни әлеуметтік ортаға кіруді имитациялаған, оған бейімделіп, ішкі оқиғаларды талдаған кезде орын алады. Қосылған бақылау ашық тәсілмен немесе инкогнито жүргізілуі мүмкін.Тағы бір нұсқа мүмкін — бұл ынталандыру бақылау деп аталады,оның барысында зерттеуші әдеттегі жағдайда байқалмайтын объектінің жағдайын анықтау мақсатында кейбір тәжірибелік жағдай жасайды;

-өзін-өзі бақылау-бақылаушы өз іс-әрекетінің, жай-күйінің фактілерін тіркейді. Әдетте, жаңа, ерекше жағдайларда адамдардың мінез-құлқын зерттеу үшін қолданылады.

Әдістің негізгі мақсаты-қоғамдық, топтық, жеке пікірдің жай-күйі туралы ақпарат, сондай-ақ сұралушының санасында көрсетілген фактілер мен оқиғалар туралы ақпарат алу.

Сауалнаманы қолданудың негізгі саласы адамдардың санасы саласын зерттеу болып табылады.Сауалнама тікелей бақылауға аз болатын құбылыстар мен процестерді зерттеуде де қолданылады. Зерттеу объектісі ретінде әлеуметтік қауымдастық, топ, ұжым немесе индивид болуы мүмкін. Егер топ, ұжым немесе индивид әлеуметтанушы зерттеу үшін іріктей алатын дерек ретінде әрекет етсе, онда әлеуметтік қауымдастықты әлеуметтанушының өзі қалыптастырады. Сауалнаманың мәліметтері кез келген жағдайда сұралғандардың субъективті пікірін білдіретінін ескеру қажет.

Сұралғандардың (зерттеушінің) рөлдік ұстанымдарына және жауап берушілердің (респонденттің) жауап беретіндеріне байланысты сауалнаманың екі түрін бөліп көрсетеді-сауалнамалық сауалнама және сұхбат. Сараптамалық сауалнама әдісі бірнеше ерекше. Бұл түрді бөлудің негізі — респонденттердің сапасы.

Б )Сауалнама

Жағдайда сұрау процесі, коммуникация зерттеуші с. опосредуется сауалнама. Сауалнама жүргізеді анкетер. Оның функциясы социолог-зерттеушіден нұсқаулықты алып, респонденттің сауалнамаға қатысты оң уәждемесін жасай отырып, оған сәйкес өзін жүргізеді. Мұндай уәждемені қалыптастырудың арнайы тәсілдері бар, мысалы, азаматтық борышқа, жеке уәждемеге апелляция және т.б. Анкетер сондай-ақ сауалнаманы толтыру және оны қайтару ережелерін түсіндіреді. Сауалнаманың әртүрлі түрлері бар. Сұралғандардың саны бойынша топтық және жеке сауалнама бөлінеді. Жағдайға және аудиторияға байланысты жұмыс орны бойынша, мақсатты аудиторияда (мысалы, кітапханада) немесе көшеде сауалнама жүргізіледі. Сауалнаманы жеткізу әдісі маңызды. Мұнда келесі түрлер бар: