Тұлғаның қалыптасуындағы психологияның маңызы

Тұлғаның қалыптасуындағы психологияның маңызы

          Жалпы психология ұғымына тоқтала кететін болсақ, бұл – адам жайлы, адамның психикасы мен өмірі жайлы ғылым. Өмірдің барлық салалары белсенді дамып келе жатқан қазіргі заманда психологияға деген өмірлік қажеттілік үнемі артып келеді. Психология біздің өмірімізде маңызды рөл атқарады. Осы саладағы білім адамның өмірін жарқын, табысты және жеке мәселелермен қамтамасыз етеді. Психология адамдарға өзін түсінуге, қоршаған ортамен контакт орнатуға және қарым-қатынасты сақтауға көмектеседі. Сонымен қатар, тұлғаның мінез-құлқы мен ойларын   реттеуге, өмірлік қиын мәселелерді шешуге септегін тигізеді. Мен үшін психологияның артықшылығы-ол біздің өміріміздің барлық компоненттерін иеленуге қабілетті. Мектеп, университет, жұмыс, отбасы, адамдармен қарым – қатынас, жеке тәжірибе-біз күн сайын көптеген мәселелерді шешуге тырысамыз, бұл жағдайда  психология бізге көмектеседі.

          Тұлғаның қалыптусындағы рөліне келетін болсақ, бұл көп уақытты қажет ететін және ұзақ процесс, оған көп назар, күш пен уақыт жұмсау керек. Адам тұлғасының қалыптасу процесі оның санасы мен өзін-өзі тануын қалыптастырудың ажырамас компоненті ретінде қамтиды. Адам жеке тұлға болып туылмайды, жеке дамудың биологиялық кепілдіктерін алмайды, бірақ даму процесінде оған айналады: сөйлеу, сана, Дағдылар мен заттарды және оны әлеуметтік болмысқа айналдыратын адамдармен қарым-қатынас жасау әдеттерін алады. Тұлға-адамның әлеуметтік сипаттамасы. «Тұлға-бұл өзін, сыртқы әлемді және ондағы орынды түсіну» - Гегель өз уақытында жеке тұлғаны осылай анықтаған. Тұлғаның қалыптасуы-факторлардың екі тобы әсер ететін күрделі процесс: биологиялық және әлеуметтік. Ғалымдардың пікірінше, жеке тұлғаны қалыптастыру процесінің негізгі факторы- әлеуметтік әсері.  Тұлғаның қалыптасуы адамның санасы мен мінез-құлқында болатын өзгерістердің дәйектілігі мен прогрессивті болуымен сипатталады. Адамның дамуын отбасынан, әлеуметтік топтан және оған жататын мәдениеттен бөлек түсіну мүмкін емес. Адам өмірінің алғашқы сағаттарынан бастап оның әлеуметтену процесі басталады, оның негізінде жеке адамдар арасындағы байланыс және әлеуметтік дағдыларды игеру жатыр. Бұл процестің бір бөлігі туа біткен механизмдерге және жүйке жүйесінің жетілуіне байланысты, алайда, ең алдымен, бұл адамның өмір бойы алатын тәжірибесімен анықталады. Мазмұны бойынша әлеуметтену-бұл екі жақты процесс. Бір жағынан, бұл қоғамның әлеуметтік тарихи тәжірибені, рәміздерді, құндылықтар мен нормаларды беруінен, ал екінші жағынан – оларды жеке адамның біртіндеп игеруінен тұрады. Жеке тұлғаны қалыптастырудың бүкіл процесі үшін ерте әлеуметтенудің ерекше маңыздылығын З.Фрейд, Ч. Кули, Дж. Мид, Дж. Пиаже және басқа да көптеген ғалымдар атап кеткен. Дәл осы кезеңде балалар алғашқы қарапайым білімді алады, ойлау, таным, іс-әрекет, қарым-қатынас дағдыларын меңгереді, жеткізу ережелерін меңгереді, қарапайым мәдени құндылықтар мен нормалармен танысады және оларды ұстануды үйренеді.  Баланың әлеуметтенуі үшін ең маңызды нәрсе-қоғам. Бала осы жақын әлеуметтік ортаны біртіндеп игереді. Егер бала туылған кезде негізінен отбасында дамитын болса, болашақта ол жаңа орталарды – мектепке дейінгі мекемелерді, мектеп, достар компанияларын  игереді. Бұл жағдайда бала үнемі өзіне ыңғайлы ортаны іздейді және табады, онда бала жақсы түсініледі, оған құрметпен қарайды.