Әлеуметтiк өмiрде ғаламдау жағдайындағы акпараттык және коммуникация ортасындағы жастар экстремизмi

ӘЛЕУМЕТТІК ӨМІРДЕ ҒАЛАМДАУ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ ЖӘНЕ КОММУНИКАЦИЯ ОРТАСЫНДАҒЫ ЖАСТАР ЭКСТРЕМИЗМІ

Әлемдік ақпараттық қоғамды компьютерлік және ақпараттық технологияларды қолдану арқылы қалыптастыру бүкіл әлемде, оның ішінде біздің елімізде әртүрлі қарқындылықпен жүреді. Әртүрлі әлеуметтік институттардың функциялары өзгереді; әлеуметтік құбылыстар мен үрдістер бұрын зерттеушілер зерттелмеген жаңа мүмкіндіктерге ие болады. Жастар экстремизмі, сондай-ақ тарату арналары мен көрініс формалары елеулі өзгерістерге ұшырайды. Ақпараттық ресурстарға қолжетімділікті жеңілдетудің жаңа құралдары мен әдістері жастар экстремизмінің таралуына айтарлықтай әсер етті.

Экстремистік кеңею ақпараттық-коммуникациялық ортаның жаһандануына кедергі келтірмейді, ал кейбір жағдайларда оның туындауына себепші болады. Ақпараттық ағындарды бақылау мен басқару азайтумен бірге жүретін қоғамды жаһандандыру және ақпараттандыру, экстремизм негізінде жастардың өзіндік ұйымдастырылу мүмкіндігін кеңейтіп, жастардың экстремистік қозғалыстарын қалыптастырады.

Егер 10-15 жыл бұрын экстремистік қозғалыстардың қызметі қаланың, ауданның, облыстың кеңістіктік шекаралары арқылы локализацияланған болса, қазіргі уақытта ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (бірінші кезекте Ғаламтор) арқасында бүкіл ел бойынша экстремистік белсенділік кеңейіп келеді. Ұялы байланыс, мультимедия, компьютерлік технологиялар жеке тұлғааралық және топтық қарым-қатынастарын жаппай масштабқа айналдырған (форумдар, чат бөлмелері, блогтар және басқалар Ғаламтор-аудиторияның кең тараған бөлігіне айналды).

Нәтижесінде, экстремистік қозғалыстар мен топтардың мүшелері өздерінің идеологиясын, ғаламтор ресурстарына деген сенімдерін таратып, көрермендердің саны бірнеше ондаған жүздеген мыңға дейін өзгеріп отырады. Жастар санасына әсер етудің осындай ресурстары дәстүрлі бұқаралық ақпарат құралдарының әлеуетін салыстырады, бірақ мемлекет пен қоғамның бақылауында емес. Ғаламторда «пікір алмасу» деген атаумен экстремистер насихаттауды жүзеге асыра алды, өздерінің мақсаттары үшін жасырын жастық сана-сезімін қолдана отырып, жаңа жақтаушыларды тартты және «жанашырлардың» санын көбейтті.

Бұл үрдістегі бұқаралық ақпарат құралдары (СМЖ) өте қайшылықты рөл атқарады. Бір жағынан, олар жастар үшін ақпараттық кеңістікті кеңейтеді, ал екінші жағынан, олардың жаһандану жағдайындағы ақпарат қоғамында əлеуметтік маңызы бар бағыт бар емес. Жиі СМЖ-нің әсерінен, жас адамның құндылығының жүйесінде жалған көзқарастар мен анти-құндылықтар қалыптасады.

Қазіргі жағдайдағы жастар экстремистік табиғаттың жаппай әсеріне ұшырағанын мойындауымыз керек. Жастардың белсенді әлеуметтенуі орын алған бейресми қарым-қатынас ортасы әрдайым оң рөл атқармайды. Бейресми ассоциациялар жастардың, әсіресе, жасөспірімдердің, экстремистік көзқарастардың санасына енуіне, бұл үшін ғаламтор ресурстарын пайдаланып, өздігінен экстремистік әрекеттерге жол ашады. Осылайша, виртуалды экстремистік көріністер әрбір үйге еркін және бақыланбайтын енеді. Осыған байланысты жастар арасындағы экстремистік көңіл-күйді таратуда ақпараттық фактор мен бұқаралық коммуникациялардың рөлі артып келеді.

Ақпараттық-коммуникациялық орта жаһандану үрдісі қазіргі заманғы қоғамның жүйелік трансформациясының негізгі үрдісін анықтау сияқты, өкінішке орай, жастар арасында экстремизмнің таралуының жаңа формаларының пайда болуымен қатар жүреді. Бұл мәселе заманауи әлеуметтанудағы ең аз зерттелмеген күйінде қалады.

Жаңа ақпараттық технологиялардың феноменін әлеуметтік-философиялық және социологиялық талдаудың іргелі негіздері Д. Беллдің шығармаларындағы ақпараттық қоғамның классикалық теорияларына негізделді, 3. Бжезинский, Дж. Гельбрет, М. Мак-Луан, Э. Масуд, Т. Стоуниер, Э.Тофлер, А.Турейн. Кеңестік және ресейлік ғылым өкілдері Р.Ф. Абдеев, А.П. Алексеев, Х.Х. Богомолов, Б.Ж. Шетелдіктер, Х.Х. Моисеев, Ю.А. Шерковин.80-90 жылдары gt. XX ғасыр. классикалық әлеуметтану ғылымдарының санаттарында осы феноменді сипаттауға бағытталған ақпараттық қоғамның теориясының бірқатар социологиялық түсініктері дамытылуда. Олардың ішінде П. Друкер, Р. Инглэгарт, М.Кастеллс, А. Эцциони шығармалары бар.