Халық мәдениеті: түсінігі, мәні

1. Халық мәдениеті: түсінігі, мәні

Халық мәдениеті (ағылш. «folklor» - folk культура) өткеннен бастау алады, ол құндылықтар жүйесіне, халықтың менталитетіне негізделеді, ұлттық мінезді көрсетеді. Халық мәдениеті – нақты белгіленген шекарасы жоқ және ежелгі дәуірден қазіргі уақытқа дейінгі әртүрлі дәуірлердің мәдени қабаттарын қамтитын ұжымдық ұғым.

Халық мәдениеті өзінің алуан түрлі көріністерінде – халық шығармашылығы мен өнерінде, халықтық тұрмыс-тіршілігінде, мифологиясы мен наным-сенімдерінде, емшілік пен аңыздарда, қазіргі бұқаралық әуесқойлық тәжірибесінде – әртүрлі ғылыми пәндердің, негізінен гуманитарлық бейіндегі зерттеу нысанына айналды. . Бұл мәдениеттің тарихы мен философиясына, өнер тарихына, фольклорға, этнографияға, филологияға, эстетикаға және т.б. жатады.

Халық мәдениетін құрайтын элементтерге мыналар жатады:

1. Мәдени мәтін кең мағынада: семантика, оның белгі-символдық және заттық бейнеленуі; ауызша мәтіндер (аңыздар, аңыздар, эпостар, мақал-мәтелдер, т.б.), музыкалық-интонациялық (әндер, би күйлері, т.б.),  әлеуметтік нормативті, эстетикалық, этикалық және басқа бейнелер, пәндік орта (тұрғын үй, тұрмыстық ыдыс-аяқ, киім-кешек) т.б.

2. Әлеуметтік тасымалдаушы – мәдениет субъектісі. Әртүрлі ауқымдағы және типтегі мәдениет субъектілерінің түрлері: мәдениетті немесе оның жекелеген салаларын тасымалдаушы ретінде әрекет ететін тұлға, топ, әлеуметтік орта, әлеуметтік қауымдастық, қауым, халық, ұлт.

3. Мәдениеттің қызмет етуінің әлеуметтік механизмдері, оның сақталуы, түрленуі, ұрпақтан ұрпаққа берілуі. Дәстүрлі халық мәдениетіне тән жанды қарым-қатынаста (бет-бетке, ата-анадан балаға, шеберден оқушыға) берілудің негізгі әдісі.

«Халық мәдениеті» ұғымына мыналар кіреді:

1.Ауызша халық шығармашылығы (ертегілер, дастандар, аңыздар);

2. Халық ауыз әдебиеті (өлеңдер, күйлер, ертегілер, нақыл сөздер, мақал-мәтелдер);

3. Қолөнершілер бұйымдарында бейнеленген сәндік-қолданбалы өнер (Хохлома және Городец кескіндеме, Гжель керамикасы, Ростов эмаль).