Түркілердің мәдени мұрасының еуропалық және исламдық әлемге әсері
Автор: yfhubp • Ноябрь 17, 2023 • Контрольная работа • 1,017 Слов (5 Страниц) • 84 Просмотры
БӨЖ №3 Түркілердің мәдени мұрасының еуропалық және исламдық әлемге әсері
Орындаған: Умарова Наргиз МАТ23-5
- «Түркілердің мәдени мұрасының еуропалық және исламдық әлемге әсері» тақырыбына салыстырмалы таблица
Еуропалық әлемге әсері | Исламдық әлемге әсері |
Әдебиет саласында ортағасырлық Фабрио жанрының пайда болуы, провансаль лирикасындағы Шығыс пен Еуропалық элементтердің арақатынасы, Данте мен бай араб мұрасының өнерге әсері туралы пікірталастар бар. Жаратылыстану ғылымдары саласында Араб еңбектерінің Еуропадағы медицина мен астрономияның дамуына әсері зерттелуде. Астрономия мен медицинаны оқыған Ибн Руше Еуропада Ибн Синаның ғылыми көзқарасының арқасында дами бастады. Түріктер еуропалық мәдениетке негізінен өнер мен сәулет арқылы әсер етті. Сондай-ақ, еуропалық тілдердің көптеген сөздері мен терминдерінің түркі тамыры бар және лингвистикалық ықпалды көрсететінін атап өткен жөн. Түркі тілінің еуропалық тілдерге әсері салыстырмалы түрде аз. Алайда кейбір сөздер мен сөз тіркестерінің тамыры түрік болуы мүмкін. | VIII-XV ғасырлар аралығында Ислам әлемінде дүниеге келген ғылыми жаңалықтар мен жетістіктер Әдеби шығармалар әлемдік мәдениет пен өркениеттің даму процесіне жаңа жолдармен әсер етті. Бағыт берді. Соның ішінде Ұлы түрік ғалымдары мен ақындарының шығармалары Ол ислам өркениетіне үлкен үлес қосты. Қазіргі түрік тілінде сөйлейтіндер: Түркия, Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Түрікменстан,Әзірбайжан және Кипр Олардың автономды Татарстан, Алтай және басқа түріктермен қатар исламның дамуына қосқан үлесі, Олардың адамзат тарихындағы ортақ еңбектері.Түркі мәдениетінің ислам әлеміндегі ықпалы жалғасты. Осман империясы ғасырлар бойы исламның діни сәулетіне, тәжірибесіне, әдебиетіне және құқықтық жүйесіне әсер етті. Мұсылман халқы бар елдердің көпшілігінде Осман империясының кейбір мұралары бар. Ислам әлемінде түрік, әзірбайжан және өзбек сияқты түркі тілдері кейбір елдерде ресми тіл болып табылады.Осман түрік тілі де ислам әлемінде мәдени тіл болды. Ислам әлемінде түрік, әзірбайжан және өзбек сияқты түркі тілдері кейбір елдерде ресми тіл болып табылады. Осман түрік тілі де ислам әлемінде мәдени тіл болды. |
- Түркі кезеңінің мәдени ескерткіштерімен танысу. (Қ.А.Иассауи кесенесі, Ежелгі Тараз қаласы) басқа да мәдени нысандар қазақтардың ұлттық бірегейлігі мен мәдени мұрасының қаңқасы ретінде.
Қожа Ахмет Яссауи кесенесі – еліміздегі аса құнды жәдігер, сәулет өнерінің керемет туындысы. Түркістан қаласында орналасқан Қожа Ахмет Яссауи кесенесі – XIV ғасырда бой көтерген, дала сәулеткерлерінің бар өнерін салып, шеберлікпен сомдаған ескерткіш. Әмір Темірдің басшылығымен салынды. Қазақ халқының иелегіне бұл ескерткіш XVI ғасырда Есім ханның билігі кезінде өтті. Содан бері бұл кесене халқымыз үшін киелі мекенге айналды. Қазақ хандары мен сұлтандарының, би мен батырлардың жерленген мекеніне, қасиетті орынға ие болды. Яссауи кесенесінің маңына 24 хан-сұлтан мен 57 батырдың, 18 бидің сүйегі жерленген. Халқымыздың бар жақсы-жайсаңдары мен игі жақсылары осында жатыр. Олардың барлығы хал үстінде жатқан кезде ұрпақтарына өсиет етіп, әулиенің жанына апарып жерлеуді өтінген. Қасиетті орында жерленсек, Алланың мейірімі мен шапағаты тиер деген ниет болған көрінеді. Арқада көз жұмған Қаз дауысты Қазыбек бидің сүйегі де осы жерге жеткізіліп жерленгенін бәріміз білеміз.
Қожа Ахмет Яссауи кесенесі туралы 10 дерек
- Аңыздарда Түркістандағы әулиенің әруағын атақты қолбасшы, бүкіл Шығысты тітіренткен Ақсақ Темірдің айрықша сыйлап өткені айтылады. Оның әмірімен Ахмет Яссауи қайтыс болғаннан екі жүз жыл кейін қирап бітуге таянған кішкене ғана мазардың орнына, дүниежүзілік сәулет өнерінің белгілі ескерткіші орнатылды.
- Шараф-ад Дин Әли Маздидің "Жеңістер кітабы" деп аталатын еңбегінде Темір 1397 жылы Ясыда болған кезінде Ахмет Яссауидің атына лайық зәулім ғимарат салу жөнінде жарлық бергені жайлы жазылған.
- Қожа Ахмет Иассауи кесенесі – түркі әлемінің рухани орталығы. Қорық-мұражай алып жатқан жердің жалпы көлемі 90 гектар. Қорық-мұражай Қожа Ахмет Яссауи кесенесімен бірге Үлкен қылует (жер асты мешіті, XII ғасыр), Сегіз қырлы кесене (XIV-XVI ғасырлар), Ұлықбектің қызы, Әбілхайыр ханның зайыбы Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі (XV ғасыр), Шығыс моншасы (XVI-XVII ғасырла), Есімхан кесенесі, Жұма мешіті секілді археологиялық, тарихи, сәулет және бейнелеу өнерінің үздік ескерткіштерін қамтиды.
- Ахмет Яссауи ескерткіші – Орта Азия мен Қазақстандағы біздің заманымызға дейін сақталған ең зәулім күмбезді, қыштан соғылған ғимарат. Оның ені – 46,5 м, ұзындығы – 62,5 м. Сыртқы көрінісі симметриялық жағынан жинақы келген бұл құрылысқа үлкенді-кішілі 35 зал мен бөлмелер сыйып тұр. Олардың барлығы бір-бірімен қос қабатты 8 дәлізбен және әр түрлі өтпелі баспалдақтармен жалғасып жатыр.
- Тарихи жәдігер геометриялық өсімдік іспеттес ою-өрнектермен және жазу-суреттермен безендірілген.
- Сол жақ қабырғанының үйлесім тапқан тұстары сұлу иіндермен сүбеленіп, бояуы қанық өсімдік өрнектерімен безендіріліп алты қырлы майолика тақтайшалармен тысталған. Бүйір жазықтары (батыс және шығыс) күйдірілген түрлі-түсті әшекейлі қыштармен көмкерілген. Көгілдір тақталармен өрілген геометриялық өрнектер (гирих) өте айқын, бояу реңінің үйлесімен айнала қоршаған нәзік сызықтар тұтас композиция іспетті үндесіп тұр. Ғимараттың оң жақ бөлігіндегі басқа қабырғалардың биіктігі 13 метр, жоғары жағында екі 2,5 м болатын эпиграфикалық басқұр берілген. Ол құран сурелерінен тұратын сөздер геометриялық өрнектермен үйлесім тапқан.
- Қазандық – комплекстегі ең сәулет зал. Бұл диаметрі 18,2 метрге жуық шар конус пішініндегі асқақ күмбезбен жабылған. Қазандық қабырғаларының дәл төбесінен ұштары төмен төнген қатпар-қатпар сталактиттер биіктігі 39 метрлік ақ күмбезге барынша сұлу, мейлінше асқақтық көрік беріп тұр. Залдың дәл ортасында Түркістаннан 25 шақырым жердегі Қарнақ қыстағында жеті металдың қосындысынан құйылған алып тайқазан тұр.
- Қазандық – комплекстегі ең сәулет зал. Бұл диаметрі 18,2 метрге жуық шар конус пішініндегі асқақ күмбезбен жабылған. Қазандық қабырғаларының дәл төбесінен ұштары төмен төнген қатпар-қатпар сталактиттер биіктігі 39 метрлік ақ күмбезге барынша сұлу, мейлінше асқақтық көрік беріп тұр. Залдың дәл ортасында Түркістаннан 25 шақырым жердегі Қарнақ қыстағында жеті металдың қосындысынан құйылған алып тайқазан тұр
- 1978 жылы Ахмет Яссауи архитектуралық комплексі музей ретінде ашылды. Музей экспозициясы ескерткіштің құрылымы мен безендірілу ерекшеліктерімен, ежелгі Түркістан қаласының құрылысымен, Қазақстан жеріндегі жазба мәдениетінің тарихымен, қазақ халқының қолөнерімен таныстырады.
- Ғимараттың кіреберісіндегі есігінің ішкі маңдайшасында қазірге дейін жақсы сақталған жазу бар. Ол жерден мынадай сөздерді оқуға болады: "Бұл әулие мекен Алла тағаланың рахымы жауған падиша Әмір-Темір Көрегеннің жарлығы бойынша орнатылды. Алла тағала оның әмірінің ғасырлар жасауына нәсіп етсін!"
«ЕЖЕЛГІ ТАРАЗ» қалашығы (I-ХІХғ.ғ.) Ұлы Жібек жолында орналасқан Тараз қаласы (Талас)- б.д.д 40-36 жылдары тарихи-мәдени орталықтардың бірі болып қалыптасқан. Қала алғаш рет Византия деректерінде 568 жылдары қалыптасқан деп көрсетілген. Ал 630 жылдары осы өңірге саяхаттап келген Қытай саяхатшысы Сюань-Цзянь: «Тараздың аумағы 8-9 ли. Бұл қалада көптеген елдердің саудагерлері аялдап, түрліше заттар əкеліп сатады» деп жазған. Араб саяхатшысы Ибн Хаукальда қаланы дəл осылай: «Тараз – мұсылмандардың түріктермен сауда жасайтын қаласы» деп суреттейді. Ал, араб тарихшысы әл-Макдиси болса: «Тараз – бақтары мол, тұрғындары тығыз орналасқан үлкен қала» - деген мəліметтер қалдырады. Х ғасырдың ортасында Тараз қаласы Қараханидтер империясының ірі мәдени орталығы болды. Көне Тараз қаласының тарихи орталығы 3 бөліктен тұрады: цитадель, шахристан және рабад. Ежелгі Тараз қаласының аумағында XIX ғ. аяғынан бастап жүргізілген археологиялық қазба жұмыстарының нәтижесінде қыштан жасалған су құбырлары, қоғамдық хамам-моншалар, мыс-қола теңгелер құятын орын, тас төселген көшелер және басқа да құрылыстар табылды.
...