Қазақстан индустрияландыру жылдарында: индустрияландырудың мақсаттары мен әдістері

Қазақстан индустрияландыру жылдарында: индустрияландырудың мақсаттары мен әдістері.

Индустрияландыру саясаты. 20-жылдардың бірінші жартысында елде Кеңес өкіметі орнады. Оның мемлекеттік органдары құрылды, Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы құрылды (1922 ж.), конституциясы қабылданды. Сондай-ақ революциялар, азамат соғысы және шетелдік интервенция нәтижесінде қираған халық шаруашылығы негізінен қалпына келтірілді. Сондықтан 20-жылдардың екінші жартысында елді ауыл шаруашылығынан индустриалдыға айналдыру, оның экономикалық тәуелсіздігін қамтамасыз ету және қорғаныс қабілетін нығайту экономикалық дамудың ең маңызды міндеті болды. Күрделі қажеттілік экономиканы жаңғырту болды, оның негізгі шарты бүкіл халық шаруашылығын техникалық жетілдіру (қайта жарақтандыру) болды.

Индустрияландыру бағытын 1925 жылы желтоқсанда Бүкілодақтық коммунистік (большевиктер) партиясының XIV съезі (КСРО құрылғаннан кейін атауы өзгертілді) жариялады. Съезде КСРО-ны машиналар мен жабдықтарды импорттаушы елден оларды өндіретін елге айналдыру қажеттігін талқылады. Индустрияландыру саясатының басталуы 1927 жылы сәуірде КСРО Кеңестерінің IV съезінде заң жүзінде бекітілді. Индустрияландыру саясаты үш негізгі міндетті (байланысты) қамтыды: 1) индустрияландыру, яғни. елді ауыл шаруашылығынан индустрияланған елге жеделдетіп өзгерту; 2) Ұжымдастыру – социалистік ұжымдық ауыл шаруашылығын құру; 3) мәдени революция – сауаттылыққа қарсы күрес, білім, ғылым, мәдениет жүйесін құру, жаңа социалистік интеллигенцияны тәрбиелеу және жаңа өмір салтын орнату.

Индустрияландырудың негізгі мақсаттары:

-елдің техникалық-экономикалық артта қалуын жою;

- экономикалық тәуелсіздікке қол жеткізу;

-қуатты қорғаныс өнеркәсібін құру;

-базалық салаларды (отын, металлургия, химия, машина жасау) басымдықпен дамыту;

-жұмысшы табы мен өндірістік-техникалық интеллигенцияның қалыптасуы

Қазақстандағы индустрияландыру минералды-шикізат ресурстарын игеруден, өндіруші салаларды: түсті металлургияны, көмір және мұнай өнеркәсібін дамытудан басталды. Индустрияландыру жылдарында темір жолдар салынды. Ұзындығы 1445 км Сібір мен Орта Азияны (Түрксіб) байланыстыратын жолдың құрылысы 1927 жылы сәуірде басталып, 1930 жылы 25 сәуірде мерзімінен 17 ай бұрын аяқталды. 1927 жылы Петропавл-Көкшетау жолы салынды, 1931 жылы Ақмолаға дейін ұзартылды. 1939 жылы Қазақстаннан шикізат экспорттау үшін Ақмола – Қарағанды, Илецк – Орал, Рубцовск – Риддер, 1940 жылы – Қарағанды ​​– Жезқазған жолдары салынды. Сол кезеңдегі ірі құрылыс нысандары: Шымкент қорғасын зауыты, Балқаш мыс қорыту зауыты және Ащысай полиметалл комбинаты болды. Текелі полиметалл және Жезқазған мыс балқыту комбинаттары мен Өскемен қорғасын-мырыш комбинатының құрылысы басталды. Бұл Қазақстандағы ғана емес, КСРО-дағы түсті металлургияның ірі кәсіпорындары болды.

Шымкентте, Ақтөбеде және басқа облыстарда химия өнеркәсібі кәсіпорындарының құрылысы басталды. Электр энергиясын өндіру өсті: Қарағанды ​​орталық электр станциясы, Үлбі су электр стансасы, Балқаш мыс балқыту зауытының жылу электр орталығы сол кездегі құрылыстың әсері жоғары болды. Ембі мұнайлы өңірі дамыды. Ескі қолөнер кеңейді: Қошатыл, Мақат; Жаңа кен орындары игерілді: Құлсары, Сағыз. Қазақстан түсті металдар өндіруден Одақ бойынша екінші орынға, мұнай өндіруден үшінші орынға, Қарағанды ​​үшінші көмір базасы болды.

Индустрияландыру жылдарында тамақ өнеркәсібінің ірі кәсіпорындары: Семей ет комбинаты, Гурьев балық консерві комбинаты, Алма-Ата жеміс консерві комбинаты, Жамбыл, Мерка, Талды-Қорған қант зауыттары салынды

Индустрияландыру өз нәтижесін берді. Қазақстан экономикасында өнеркәсіп басым секторға айналды. 1939 жылы оның