Корей дәстүрлі мәдениетінің тарихи дамуы

Корей дәстүрлі мәдениетінің тарихи дамуы

1.1 Корей мәдениетін қалыптастырудың әлеуметтік-тарихи контексті

Корея – Жапон архипелагының бағыты бойынша созылып жатқан көпір қызметін атқаратын Азия құрлығының шығыс жағалауындағы шағын түбекте орналасқан. Оның кескіндері адамның қолындағы үлкен саусаққа ұқсас болып келеді. Дүние жүзі бойынша шамамен 70 миллион адам өмір сүреді (222 мың шаршы шақырымнан асады). Корея іс жүзінде біртекті халық саны аз елдердің қатарына кіреді. Мұндай айрықша біртұтастылық көптеген ұлттық-мәдени және отандық ерекшеліктердің сақталуына ықпал етеді. Кез-келген басқа шығыс елдері сияқты, Корея жалпыға ортақ Қиыр Шығыс мәдени дәстүрінің фонындағы өзіндік ерекшелікке ие. Корея ресурстарға бай және табиғаты бірегей және әртүрлі болып келеді. Оның ұлттық тәуелсіздігінің және олардың мәдениеті мен мемлекеттілігінің сақталуы үшін үздіксіз күресте тіпті өз достығын жоғалтпаған таңғажайып мейірімді және еңбекқор адамдарымен танымал. Сондықтан, бүгінгі күнге дейін бізге корейлердің айрықша дәстүрлері жетті. Олар өздерінің бірегейлігін, тілін, нанымдарын және әдет-ғұрыптарын сақтап қалды. Осы жаңа әлеммен алғаш рет кездескен адам үшін оны таныс және үйреншікті көріністермен салыстыруға ниеті тән. Бірақ бұл салыстырулар әрқашан мүмкін бола алмайды.

Корея - Қиыр Шығыс өркениетінің ең көне орталықтарының бірі болып табылады. Оның мәдениеті әр түрлілігімен және өзіндік ерекшеліктерімен таңдандырады. Сонымен бірге корей халқының сан ғасырлық тарихы әлемдік мәдени қазынаны қалыптастыру мен дамытудың әлемдік процесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Бүгінгі Кореяға тән көптеген ерекшеліктер мен оған тән белгілер өзінің түп-тамырымен өткен уақыттқа дейін жетеді және оларды түсіну үшін ерекше корей халқының тарихы мен оның мәдениетін зерттеу керек.

Табиғат елді қолайлы жағдайлардан құр қалдырмады. Оның таңғажайып әдемі таулары шығыс суретшілерінің картиналарынан шыққандай көрінеді. Елдің көп бөлігі әсем көріністер қалыптастыратын таң қаларлық жартастармен бірге тау өзендер және шапшаң сарқырамаларға толы. Түбектің басым бөлігі ормандалған таулармен жабылған. Корейлер қоршаған ортаның табиғаты мен үйлесімділігін бағалай білді. Ғасырлар бойы көркем пейзаждар корей халқының шығармашылық күштерін шабыттандырады.

Корей табиғаты қолайлы жағдайларға ие бола отырып, жағымсыз жақтары бар. Муссондық климат ауыл шаруашылығына қолайлы болып келеді. Бірақ бұл жаңбырлы маусымда, су тасқыны мен су тасқыны кезінде топырақтың шамадан тыс құйылуына әкеледі. Таулар өздерінің қойнауында көптеген байлықтарға ие. Алайда, бұл Кореяның ең маңызды мәселесі болып табылады. Аграрлық ұлт бола бастаған кезден бастап, кәрістер үнемі ауыл шаруашылық жерлерінің жетіспеушілігін өтеуге мәжбүр болды. Молшылықта өмір сүру үшін олар жерді жыртуға жарамды барлық жерлерді өңдеуге және егуге тура келді. Бүгінгі Корей жерінің жағдайы - өз отанының бет-әлпетін өзгертіп, көптеген ұрпақтардың жерді орналастырудағы еңбекті талап ететін жұмыстың нәтижесі болып табылады. Олар табиғаттың дүлей күштеріне қарсы тұра алды. Олар суарудан, құрғақшылықтан және дүлей тайфундардан ауыл шаруашылығы дақылдары мен теңіз жағалауларын қорғау үшін жалпыұлттық суару жүйесін құрды.

Бірақ корей халқының төзімділігін мыңдаған жылдар бойы сынаған табиғат ғана емес. Елдің өткен ғұмыры ауыр және кей кездері қайғылы оқиғаларға толы. Корея ерте заманнан бері қуатты көршілердің талап ету объектісі болғандықтан, ол жапондық агрессорлардан бірнеше рет зардап шеккен ежелгі қытай, моңғол тайпаларының шапқыншылығына душар болды.  Корей халқының қалыптасуы үнемі өз мәдениетін дамытуды алдын-ала белгілеген шабуылдың тұрақты қауіпі жағдайында өтті. Алғашқы тайпалардан бастап және Ежелгі Чосонның протомемлекеттік дәстүрі мен Когурё, Пэкче және Силла мемлекеттерінің ерте феодалдық өзара тартыстары арқылы корейлер Х-шы ғасырда Корё мемлекетін құрып, ұлттық мәдени қауымдастық идеясын жүзеге асырды. Сол кезге қарай біртұтас тілдік және мәдени бірлікті құрған және белгілі бір аумағы бар ұлт қалыптасты. Корейлердің мемлекеттік және мәдени дамуындағы келесі кезең - Чосон кезеңі болған еді (XIV ғ. соңы мен ХХ ғ. басы). Шетелдік қол сұғушылықтан қорғану үшін, XVII-ші ғасырдың бірінші жартысында корей билігі сыртқы саясатты оқшаулау жолын таңдады, себебі екі ғасырдан асқан уақыттан  бері мемлекет Жапониямен сауда жасауға мүмкіндік беретін Қытай империясымен ғана достық қарым-қатынаста болды. Алайда, бұл тек Кореяның отарлауын бәсеңдетті. Құдіретті батыстық державалар оны Жапон империясына құлдыққа алу құқығын берді. ХХ ғасырдың бірінші жартысы - жапондықтардың отаршылдық билігімен байланысты ұлттық тарихтың ең ауыр кезеңі болған еді. Бірақ оның құлдырауынан кейін де ұзақ уақыт бойы қайғы-қасіретке душар болған корей халқы өздерінің жараларын жаза алмады. Екі әлемдік жүйенің арасындағы қақтығыс халықты екі дұшпандық лагерге бөлді. Тек жаңа мыңжылдықтың кезегінде оны қайта біріктірудің нақты перспективасы байқала бастады.

...