XIX ғ. ІІ жарт. – XX ғ. бас. Цин империясының әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы

1 тақырып. XIX ғ. ІІ жарт. – XX ғ. бас. Цин империясының әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы

Дүниежүзілік империялистік бөлудің аяқталуын,отаршылдық жүйенің құрылуы Шығыстың отаршылдық эспанция обьектісі болып табылатын,бірақ заң жүзінде мемлекеттік суверенитеттің сақталған елдерге үлкен ықпал етті. Олар тәуелді,жартылай отарға айналды. ХІХ ғ соңында жартылай отарға,айналған Азияның ірі мемлекетінің бірі Қытай болды.

«Апиын» соғыстары,тайпин көтерілісінің Қытай реакциясымен Америка,ағылшын,француз интервенттерінен жеңілуі Қытайға шетел капиталының одан әрі енуіне қолайлы жағдай жасады.

Тайпиндер көтерілісін басқан уақытта Қытай помещиктері,компрадорлар және чиновниктер күшейді.Олардың арасынан шыққан белгілі милетаристер Цзэн Гафаннь.

Цзо Цзунтан Маньчжур аристократиясы Қытай,феодалдық-компрадорлық элементтерінің билікті бөлісуге мәжбүр болды.Олардың өкілдерін мемлекеттегі жоғарғы лауазымға тағайындады.70жж ЦзэнРо-фаньға тайпиндерді басуға көмектескенЛи Хун-Чжон көтерілді.Астаналық провинцияның наместнигі ЛиХунн-Чжан Цин үкіметінің сыртқы саясатында шешуші рольді атқарды.

Ал астанада феодалдық топтар билік үшін таласты.«консерваторлар» мен «өзін-өзі күшейту» саясатын жақтаушылар арасында күрес басталды.1873ж Бағдыхан Тунчжи қайтыс болды. Цыси таққа өзінің кәмелетке толмаған інісі Гуансюйді отырғызды.Оның екінші регенттігін басталды. ЛиХун-Чжан және оның маңындағылар «өзін-өзі күшейту» саясатында Қытайдың европалық техникасы әсіресе әскери жетістіктерін өздеріне енгізуді ұсынды.Әскерді қайта құру жүргізілді, бірнеше әскери кемелер сатылып алынды.

Помещиктер,ірі чиновниктер жас қытайшыларды шетелге білім алуға жіберді.

Цин үкіметінің Батыстың капиталистік державалардың саяси тәуелсіздігі күшейді,ал шетел мемлекеттері шетелдіктер Қытай таможниясына өз бақылауын орнатты.

1864-1894жж аралығында Қытай капиталистік елдер мен саудасын 3 есе өсті. Шетелдіктер кеме компанияларын, және сала бастады. Шетел банктері өз қызметін бастады.1965ж ағылшын Ганконг-Шанхай банкі ашылды. Шетелдіктер экономикалық енумен қатар тікелей агрессияны да қолдады.

Бирма әскерін жіберген ағылшындар оңт-Бат Қытайға да жол ашқысы келді.1877ж Бирмадан Юньаньға ағылшын «ғылыми» эспедициясы жіберілді,(конваймен) жергілікті халықпен қақтығыста ағылшын перовочигі Марчер иісін Қытай жаңа талап қою үшін қолданды.1876ж тең құқықсыз ағылшын–Қытай конвенциясына қол қойылды.Қытай үкіметі контребуция төлеуге,ағылшындарға Янцзы өз бойында жаңа порттар ашуға тиісті болды.Тибетке эспедиция жіберуге құқыналды.

...