Жазуға үйретуде кездесетін қиыншылықтар және оларды шешу жолдары

Кіріспе

Теориялық бөлім

І Тарау.  Мектептегі ағылшын тілі сабағында жазу мен жазуға үйрету әдістемесінің теориялық негіздері.

1.1

Жазбаша жазуға үйретудің мақсаты, міндеттері, мазмұны және принциптері

бет.

1. 2

1.3

Жазу мен жазуды үйретуде кездесетін қиындықтар.

Жазу техникасын үйрету

бет.

бет.

Қорытынды

бет.

Әдебиеттер тізімі

бет.

І Тарау.  Мектептегі ағылшын тілі сабағында жазу мен жазуға үйрету әдістемесінің теориялық негіздері.

1. Жазбаша жазуға үйретудің мақсаты, міндеттері және мазмұны

Мектепте жазу үйретудің мақсаты – оқушылардың жазбаша таңбаларды, жазбаша сөйлеу жұмысының мазмұны мен формасын меңгеруді қамтитын жазбаша коммуникативтік құзыреттілігін дамыту.

Жазбаша сөйлеуге үйретуде шешілетін міндеттер жазбаша сөйлеуге үйретудің мазмұнын меңгеруге жағдай жасаумен байланысты. Бұл міндеттерге оқушыларда қажетті графикалық автоматизмдерді, сөйлеу-ойлау дағдыларын және жазбаша стильге сәйкес ой тұжырымдау қабілетін қалыптастыру, білімі мен ой-өрісін кеңейту, жазбаша жұмыстың мазмұнын құру мәдениеті мен интеллектуалдық дайындығын меңгеру, пән мазмұны, сөйлеу мәнері және жазудың графикалық формасы туралы шынайы түсініктерді қалыптастыру.мәтін. Жазбаша сөйлеуге үйретуге қойылатын соңғы талаптарға студенттердің шет тілін меңгерудің қол жеткізілген бағдарламалық деңгейіне сәйкес қарым-қатынас, таным және шығармашылық тәсілі ретінде шет тілі жазуын іс жүзінде қолдана білу қабілетін қалыптастыру жатады.

Қазіргі әдістемелік әдебиеттерде жазу мен жазбаша сөйлеуді ажырату әдетке айналған. Тіл білімінде жазу өрнек жоспарының бір түрі ретінде графикалық жүйе деп түсініледі. Жазбаша сөйлеудің ретінде – кітапша сөйлеу стилі. Психологияда жазу адам айтатын сөйлеу дыбыстары, әріптер және сөйлеу қимылдары арасында корреляция болатын күрделі процесс ретінде қарастырылады. Жазбаша сөйлеу – ойды графикалық түрде жеткізу процесі. Әдістемеде жазу – лингвистикалық және сөйлеу материалын жақсы есте сақтау үшін бекіту үшін және ауызша сөйлеу мен оқуды меңгеруге көмекші ретінде студенттердің шет тілінің графикалық және орфографиялық жүйесін меңгеру объектісі.

Сөйлеу әрекетінің бір түрі ретінде жазу қабілетіне, яғни каллиграфия, графика, орфография, пунктуация дағдыларын, сонымен қатар лексикалық-грамматикалық және композициялық дағдыларды меңгеруге негізделген.

Бастапқы кезеңде оқушылардың оқылатын тілді, тілді және сөйлеу материалын жақсы меңгеруі үшін қажетті графикалық және орфографиялық дағдылардың негіздері қаланады: оқушыларды әріптермен таныстыру, әріптерді жазуға жаттықтыру, сөздердің емлесін меңгеру. , сөйлемдер жазу. Оқытудың бастапқы кезеңінде шет тілін практикалық білуге ​​қойылатын талаптар мыналарды көрсетеді: оқушылар әріптерді, сөздерді, сөз тіркестерін каллиграфиялық жазу дағдыларын меңгеруі және ауызша сөйлеуде үйренген және жазбаша жаттығуларда қолданылатын сөздердің емлесін меңгеруі керек.

Шетел тілін тиімді оқыту сөйлеу әрекетінің барлық төрт түрін қамтиды: тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым. Олардың барлығы маңызды және шет тілін оқытуда тек кейбір түрлерге артықшылық беру мүмкін емес. Бірақ ауызша сөйлеу мен оқуды меңгеруге көмектесетін жазу. Сөйлеу әрекетінің дербес түрі ретінде жазу туралы айтатын болсақ, онда жазбаша сөйлеу туралы сөз болатынын есте ұстаған жөн. Бұл тұрғыда жазуға үйретудегі мақсат – білімді адам ана тілінде жаза алатын мәтіндерді оқушыларды шет тілінде жазуға үйрету, ал автор жазған кез келген мәтін графикалық формадағы ойдың көрінісі болып табылады.

Жазбаша жазуға үйретудегі соңғы талаптар ретінде өз ойын жеткізе білу, яғни жазуды қарым-қатынас құралы ретінде қолдану қабілеттерін дамыту алға қойылады. Сондықтан, жазуға үйрету процесінде оқушылар хат мәтіндерін, ашық хаттарды жазуды, жұмыс конспектісін жасауды, мазмұндама, эссе, хабарлама, сипаттама, шолу, презентация, аннотация, реферат, дизайн және курстық жұмыстарды жазуды үйренуі керек. Оқушылар оқылған немесе тыңдалған мәтіннен өз пікірлері мен оқиғаларға баға беруді, негізгі ақпаратты жазбаша түрде жазып алуы, жазбаша жоспарлар мен ауызша мәлімдемелердің тезистерін жасауы, талқыланатын тақырыптың мәнін логикалық түрде баяндай алуы керек.

Әр түрлі кезеңдерде жазуды үйренудің мазмұны әртүрлі болады, бірақ оқуда әрқашан бірізді болып, қарапайымнан күрделіге өту керек. Бастапқы кезеңде графикалық және каллиграфиялық дағдыларды қалыптастыру жүзеге асырылады. Каллиграфия (грек тілінен аударғанда Kalligraphia – әдемі қолжазба) оқушыларды әріптерді дұрыс және анық жазуға үйретумен байланысты.

Графикалық дағдылар оқытылатын тілдің негізгі графикалық қасиеттерінің жиынтығын: әріптерді, әріп комбинацияларын, диакретикалық белгілерді (дефис, үстіңгі және төменгі таңбалар, апостроф және т.б.) иеленуді талап етеді. Мектептегі оқудың бастапқы және орта кезеңінде жазбаша сөйлеуді қалыптастыру тәрбиенің мақсаты ретінде қарастырылмайды. Жазу сөйлеу әрекетінің дербес түрі ретінде тек үшінші, қорытынды кезеңде қолданылады. Бірақ жазу жолы өте ұзақ және оңай емес. Соңғы кезеңнің жетістігі негізінен жазудың негізгі дағдыларының қаншалықты жақсы қалыптасқанына байланысты.

Жазбаша сөйлеуді қолдану ең дұрыс тұжырымдарға қол жеткізуге, логика мен грамматика ережелерін қатаң сақтауға, ойды жеткізудің мазмұны мен тәсілі туралы тереңірек ойлауға қажеттілікті тудырады [5., б. 74]. Сондай-ақ айта кететін жайт, психологтардың пікірінше, кез келген тілдегі ақпаратты жазбаша кодтау біршама күрделі әрекет болып табылады. Жазбаша хабарламаны дұрыс қысқарту арқылы механизм, біріншіден, дыбыстық хабарламаны қалыптастырудағы сияқты элементтерден, екіншіден, аудио кодты графикаға аударудан тұрады.

Ағылшын сөздерінің жазылу принциптері. Оқытудың бірнеше принциптеріне назар аудару қажет: фонетикалық, морфологиялық және дәстүрлі.

Жазудың фонетикалық принципі «Сөйлегенше жаз»; бұл жағдайда жазудың негізі - айтылу. Жазушы өзі айтатын сөздердің дыбыстарын ерекшелеп, оларды қабылданған әріптермен негізгі мағынасында жеткізеді. Бұл әріп пен айтылымның арасында сәйкестікті жасайды, мысалы, pen, sit, stand, on. Дыбыстық талдау орфографияның фонетикалық принципінің негізіне айналады: жазушыдан тек жазып алған сөздердің дыбыстарын естіп, ерекшелеп, сосын сәйкес әріптермен бекіту талап етіледі.

Жазудың морфологиялық принципі - бұл басқа морфемалардың сабақтас формалардағы немесе сөздердегі жазбаларда әрқашан біртұтас графикалық бейнені сақтауы. Мысалы, write, rewrite, writer, write, write сөздеріндегі writ морфемасы морфеманың дыбысталуы әр түрлі болғанымен, бір ғана графикалық бейнені сақтайды. Басқаша айтқанда, айтылуы сәйкес келмесе де, дұрыс жазылуын берілген графикалық кескінді басқа сабақтас формалардың емлесімен салыстыру арқылы дәлелдеуге болады. Қазіргі ағылшын тілінде жазудың морфологиялық принципі әсіресе зат есімнің көпше түрінің графикалық өрнектелуінде айқын көрінеді: -s, -es; 3-жақтың жекеше осы шақ етістіктері: -s, -es; Өткен шақ етістіктері мен тұрақты етістіктердің өткен шақ шақтары: -ed; жіктік жалғауы –ing; салыстырмалы және үстемдік сын есімдер: -er, -est, т.б.

Қазіргі ағылшын тіліндегі белгілі бір ережелерді қолдануға болатын орфографиялық құбылыстарды морфологиялық емлеге де жатқызуға болады деген пікір бар. Бұған төменде келтірілген емле құбылыстары кіреді:

• дыбыссыз е жазу: take, nine, rose;
• -es, -ed жалғауы кезінде у әрпінің орнына і әрпі қойылады, егер оның алдында дауыссыз дыбыс болса: city-cities, cry-cried;
• -ing жалғауын қосқанда у-ны барлық жағдайда сақтау: play-playing, say-saying;
• - дауысты дыбыс қысқа болу үшін буынды қосқанда дауыссыз дыбысты қосарландыру: sit-sitting, run-running;
• сөз соңында v-ден кейін e-нің жазылуы: live, have, give, leave;
• - е, і, у дыбыстарының алдында с жазу: face, city, cycle;
• - сұраулы сөздерде wh әріп тіркесін жазу: what, who, when, where, whose, whom;
• - сөздердегі qu әріп тіркесінің емлесі: quite, question

Осылайша, қазіргі ағылшын тілінде морфологиялық емле сөздердің жеткілікті үлкен санын құрайды деген қорытынды жасауға болады және бұл емлені оқыту кезінде ескерілуі керек.

Ағылшын тілінде жазылуы фонетикалық және морфологиялық принциптерге бағынатын сөздердің аздығына қарамастан, ағылшын орфографиясының негізгі принципі тарихи немесе дәстүрлі принцип болып табылады. Тарихи емлелерге фонетикалық тұрғыдан да, морфологиялық тұрғыдан да түсіндірілмейтіндер жатады - олар жоғалып кеткен айтылу нормаларын, бұрын қолданылған әртүрлі емле әдістерін көрсетеді немесе әдетте дәстүрге айналған кездейсоқ емле, мысалы, answer, busy, one , island, listen.

Дәстүрлі емлелер біртекті топты білдірмейді. Оларды тек тіл тарихының көмегімен ғана түсіндіруге болады, тіпті ол кезде де емес. Сөздердің орфографиялық көрінісі көп жағдайда олардың этимологиясын анықтауға көмектеседі. Графеманың белгілі бір комбинациялары, тіпті кез келген әріп-дыбыстық қатынас орнағанға дейін, сөздің ағылшын тілін немесе басқа тілдерден алынғанын анықтауға мүмкіндік береді.

Мысалы, [i], [ou], [ju] естілсе, ағылшын сөздерінің соңында i, ou, eu ешқашан жазылмайды, бірақ y, ow, ew жазылады. Мұндай үлгілерді меңгеру студенттерге емлені меңгеруге көмектеседі, өйткені тек дыбыстық көріністер жеткіліксіз, сіз жазуға да, оқуға да «қызмет ететін» белгілі бір ережелерді білуіңіз керек.

Мектептегі лексикалық минимумды жазу принциптері бойынша талдау сөздердің шамамен 70% тарихи принцип бойынша жазылғанын көрсетеді. Жазу принциптері бойынша лексикалық минимумның жіктелуі орфографиялық материалды анықтауға көмектеседі, оны игеру мектеп оқушыларына айтарлықтай қиындықтар туғызады және олардан ең көп күш пен уақытты қажет етеді. Осыған байланысты барлық орфографиялық материалды меңгерудегі қиындық дәрежесіне қарай саралау қажет сияқты.

Топтастыру негізінде сөздердің емлесін үйренуді құру ұсынылады. Әр топтағы сөздер графикалық және айтылу белгілерінің бірлігі арқылы біріктіріліп, тірек сөздер арқылы беріледі. Топтастыру дауысты дыбыстардың буынның үш түріне, сондай-ақ дауысты дыбыстардың типтік әріптік тіркестеріне (ea, ou, oi, au, oo , т.б.), дауыссыз дыбыстардың (ч, ш, th, cch, sh, th, ckk, т.б.) оқылуына негізделген, дауыстылар мен дауыстылар w (h) a, ci, ge, т.б. дауыстылар мен дауыссыздар (ow, ew, ild, т.б.). Ерекшеліктер бұл топтарға кірмейді. Ұсынылып отырған сөздерді топтастыру ағылшын тілінің оқылу және жазылу ерекшеліктерін ескереді. Дегенмен, емлеге үйрету үшін осы ерекшеліктерден басқа мыналарды ескерген жөн:

1. Сөздердің графикалық және дыбыстық бейнелерінің сәйкес келмеуіне байланысты әр түрлі орфографиялық қиындықтар. Мысалы, фонетикалық принципке бағынатын сөздер ең оңай, ал тарихи жазу принципіне негізделген сөздер қиынырақ деп саналады. Оқытудағы сараланған әдіс мұғалімнен әртүрлі қиындық дәрежесі;
2. Қиындықтардың біркелкілігі; бір қатардағы қиындықты білдіретін сөздер тобына біріктірілуі керек.

Жазу мен оқуды қатар оқыту дыбыс-әріп сәйкестігін тиімді меңгеруге мүмкіндік береді.

Орфографиялық дағдылар белгілі бір тілде қабылданған сөздерді жазу принциптеріне негізделеді.

1.2 Жазу мен жазуды үйретуде кездесетін қиындықтар

Ағылшын тілінде жазбаша сөйлеуге үйретудегі қиындықтар оқытылатын тілдің графикалық және орфографиялық жүйесін меңгеруді де, жазбаша мәлімдеме жасауды да қамтамасыз ететін дағдыларды қалыптастыруға байланысты туындайды. Дағдыларды толық меңгеру үшін бұрын игерілген тілдегі білім мен дағдылардың барлық көлемі қажет, бірақ сонымен бірге ағылшын тілінде ойын білдірудің дыбыстық және графикалық жоспарларының сәйкес келмеуі оқу процесі үнемі күрделене түседі.

Оқытудағы қиындықтар ағылшын тілінің графикалық және орфографиялық жүйесі саласындағы дағдыларды қалыптастыруға байланысты туындайды, мұндай ерекшеліктердің болуы:

• Омофон сөздер

• Қазақ әріптерімен жазылуы бірдей, бірақ мүлдем басқа дыбыстарды беретін әріптер;

• Полисемия (s әрпі [s] және [z] дыбыстарын бере алады);

• Әріптердің синонимия

• Кейбір әріптер мен әріп тіркестерінде дыбыстың болмауы (gh);

• Дыбыс пен әріп арасындағы сандық сәйкестіктердің болмауы (∫ дыбысы ағылшын тілінде екі s және h әрпімен берілуі мүмкін).

Біріктірілген жазбаша мәлімдеме жасағанда, оқушылардың зейіні сөздердің графикалық-орфоэпиялық түрінен сөйлемнің мағыналық жағына ауысқанда қиындықтар артады. Бұл жағдайда оқушылар мәлімдеменің жоспарын құруы керек (ішкі немесе сыртқы сөйлеуде), мәлімдеменің логикасын анықтауы, ұзақ мерзімді жадтан жазбаша сөйлеуге тән тілдік құралдарды таңдауы, қажетті алмастыруларды, комбинацияларды және бөлшектерден бүтін жасау. Содан кейін мәлімдемені сыртқы сөйлеуде бүкіл мәтіннің құрылымына кеңейту, қажет болса, жеке құрылымдар деңгейінде де, бүкіл мәтін деңгейінде де түрлендірулер жасау, оны мәлімдеме жоспарымен салыстыру. Қиындықтар сонымен қатар, егер ауызша сөйлесу кезінде сөйлеуші ​​бірдеңені жіберіп алса, мимикамен, ым-ишарамен, интонациямен толтырылуы мүмкін болса, жазбаша сөйлескенде, мәлімдеме нақты және толық болуы керек.

Кез келген тілде жазуды үйренуге байланысты мәселелерді шешу бірқатар қиындықтармен байланысты. Оларды тізіп көрейік. Қиындықтардың бірінші жиынтығы, бір жағынан, сөйлеудің жазбаша түрін меңгеру процесінің ұзақтығымен, екінші жағынан, бағдарламаның осы мәселені шешуге бөлген оқу уақытының жеткіліксіздігімен байланысты; соңғысы шет тілін меңгерудің көмекші құралы санатындағы жазуды «тіркеу» дәстүрінің инерциясымен түсіндіріледі.

Қиындықтардың тағы бір жиынтығы дидактикалық және әдістемелік объект ретінде байланысты зерттелмегендігінен көрінеді:

• сөйлеу әрекетінің мақсатты түрі ретінде оған сұраныстың болмауы;
• жеке тұлғаның тілдік және интеллектуалдық дамуы үшін жазудың бай мүмкіндіктерін бағаламау, сонымен қатар
• онтогенетикалық дамудағы көп күрделі, көп деңгейлі және айтарлықтай кеңейтілген процесс ретінде жазуды пәнаралық түсіндірудің күрделілігі