Дисперсиялық талдау

Тақырып

БІР ФАКТОРЛЫ ТӘЖІРИБЕЛЕРДІҢ МӘЛІМЕТТЕРІН ДИСПЕРСИЯЛЫҚ ТАЛДАУ

Дисперсиялық далдау әдісі бойынша тәжірибе мәліметтерін өңдеутөмендегі реттілік бойынша жүзеге асырылады:

1. бастапқы мәліметтерді кестеге түсіріп, жиынтықтары мен орташа мәндерін анықтайды;
2. барлық ауытқу көздерінің ауытқу квадраттар сомасы есептеліп шығарылады;
3. дисперсиялық талдау кестесін құрып, F-критерийі (Фишер критерийі) бойынша нөлдік гипотеза тексеріледі. Егер Fн • Fт болса, ЕНА05 негізінде жеке нұсқалардың арасындағы дәйекті айырмашылықтарды анықтап, нұсқаларды (сорттарды) топ-топқа бөледі. Егер Fн • Fт болып, Н0 гипотезасы жоққа шығарыслмаса, онда нұсқалардың арасындағы айырмашылық кездейсоқ ауытқу шеңберінде болғаны№ Бұндай жағдайда тек тәжірибе қатесі ([pic 1][pic 2]) ғана есептеп шығарылады.

Ауыл шаруашылық және биологиялық зерттеулерде тәжірибе нәтижесінің нақтылығын бағалау мақсатында ағылшын ғалымы Р.А. Фишер енгізген дисперсиялық талдау тәсілі қолданылады. Фишер орташа квадраттар (дисперсия) қатынасының таралу заңдылығын ашты:

іріктеліп алынған орташа квадраттар орташасы / нысанның орташа квадраты = s21/s22 = F.

Дисперсиялық талдау

Тәжірибенің жалпы квадраттар сомасы үш бөлікке бөлінеді: қайталамалар ауытқуы, варианттар ауытқуы және кездейсоқ ауытқу. Бұндай жағдайда тәжірибенің жалпы өзгергіштігі және жалпы еркіндік дәрежесі төмендегідей болады:

[pic 3][pic 4];

 [pic 5][pic 6].

l-вариантты және n-қайталамалы егістік тәжірибенің орташа ауытқу квадраттары төмендегідей тәртіп бойынша анықталады. Дисперсиялық талдауды бастау алдында тәжірибе мәліметтері арнайы кестеге енгізіліп, қайталамалар[pic 7][pic 8], варианттар [pic 9][pic 10] және жалпы бақылаулар [pic 11][pic 12] сомасы анықталады. Ары қарай төмендегідей тәртіппен есептеледі:

1. жалпы бақылаулар саны [pic 13][pic 14];
2. әсер ету факторы [pic 15][pic 16];
3. жалпы квадраттар сомасы [pic 17][pic 18];
4. қайталамалар үшін квадраттар сомасы [pic 19][pic 20];
5. варианттар үшін квадраттар сомасы [pic 21][pic 22];
6. қате үшін квадраттар сомасы (қалдық) [pic 23][pic 24].

Соңғы екі квадраттар сомасын (және) тиісті еркіндік дәрежесіне бөледі, яғни өзара салыстырмалы дәрежеге – вариацияның 1 еркіндік дәрежесіне келтіреді. Нәтижесінде екі орташа квадрат (дисперсия) табылады:

варианттар орташа квадраты және қате орташа квадраты

Фосфор тыңайтқышының күздік бидай өнімділігіне әсері (ц/га)