Табигый кырсыктардын түрлөрү жана мүнөздөмөлөрү

План:

Киришүү

1. Табигый кырчыктар

2. Табигый кырсыктардын түрлөрү жана мүнөздөмөлөрү

3. Авария жана катастрофалар

4. Элди табигый кырсыктардан коргоо

5. Табигый кырсыктар болгон учурда элди коргоо чаралары

6. Террордук акты жана андан коргонуу чаралары

Корутунду

Колдонулган адабияттар.

Табигый кырсыктар - экстремалдык кырдаалдарды жаратуучу, адамдардын кадимки жашоосун жана объектилердин ишин бузуучу жаратылыш кубулуштары.

Табигый кырсыктарга адатта жер титирөө, суу ташкыны, сел, жер көчкү, кар көчкү, жанар тоолордун атылуусу, кургакчылык, ураган, бороон, өрт ж.б. кирет. Мындан тышкары, өндүрүштүк кырсыктар да кооптуу кырсыктар болуп саналат. Нефть, газ жана химия өнөр жай ишканаларындагы авариялар өзгөчө коркунуч туудурат.

Өлкөбүздүн ар кандай географиялык аймактары үчүн мүнөздүү табигый кырсыктарга төмөнкүлөр кирет: жер титирөө, суу ташкыны, сел жана жер көчкү, кар көчкү, бороон, өрт ж.б.. Табигый кырсыктар күтүлбөгөн учурда пайда болуп, өзгөчө мүнөзгө ээ. Алар имараттардын жана курулуштардын кыйрашына, өндүрүштүк процесстерин бузулушуна жана адамдардын өлүмүнө алып келиши мүмкүн.

Ар бир табигый кырсыктын өзүнө мүнөздүү өзгөчөлүктөрү, кыйроонун көлөмү жана масштабы, кырсыктардын жана адамдардын курмандыктарынын көлөмү  жана ар бир табигый кырсыктын айлана-чөйрөгө тийгизген таасири болот.

 Экстремалдык кырдаал болгон учурда жалпы жарандар керектүү иш-аракеттерди аткарууга, табигый кырсыктарды жоюуга катышууга, жабыркагандарга биринчи медициналык жардам көрсөтүүгө  даяр болушу керек.

Бүгүнкү күндө алдыга коюлган негизги маселелердин бири - бул табигый кырсыктардын келип чыгышын жана өнүгүшүн туура болжолдоо, бийликти жана калкты келе жаткан коркунуч жөнүндө алдын ала эскертүү. Кыйроонун зонасын кыскартуу, жапа чеккендерге өз убагында жардам көрсөтүү үчүн жаратылыш кырсыктарын комплекстүү локалдаштыруу боюнча иш алып баруу өтө маанилүү жана өтө зарыл.

Табигый кырсыктардын түрлөрү жана алардын мүнөздөмөлөрү

Бардык табигый процесстер сыяктуу эле, табигый кырсыктардын ортосунда да өз ара байланыш бар. Бир кыйроо экинчи бир кыйроого таасирин тийгизет, кээде биринчи кырсык кийинки кырсык үчүн түрткү болуп берет.

Эң жакын байланыш жер титирөөлөр менен цунами, жанар тоолордун атылышы жана өрттөрдүн ортосунда болот. Ошондой эле жер титирөө жер көчкүлөрүн жаратышы мүмкүн. Булар өз кезегинде дарыя өрөөндөрүн бөгөп, суу ташкынына алып келиши мүмкүн. Жер титирөөлөр менен вулкандык атуулардын ортосунда да өз ара байланыш бар: вулкан атылууларынан келип чыккан жер титирөөлөр, же тескерисинче, жер титирөөнүн негизинде келип чыккан вулкан атылуулары. Тропикалык циклон дарыянын жана деңиздин суу ташкынынын түздөн-түз себеби болушу мүмкүн. Атмосферанын бузулушу жана нөшөрлүү жаан-чачын селдин жүрүүсүнө жана жер көчкүлөрдүн жүрүшүнө алып келет.

Пайда болуу булагына карабастан, табигый кырсыктар бир нече секунд жана мүнөттөрдөн (жер титирөө, кар көчкү) бир нече саатка (сел), күндөргө (жер көчкүлөрүнө) жана айларга (суу ташкындарына) чейинки  ар кандай узактыгы жана масштабы менен мүнөздөлөт.

Жер титирөө - бул жер кыртышында же жогорку мантияда күтүүсүз жылышуудан, жарака кетип ажыроодон улам келип чыккан жана катуу термелүүлөр түрүндө кеңири аралыкка тараган жер астындагы силкинүүлөр жана жер үстүнүн термелиши. Жер титирөө эң кооптуу жана кыйратуучу жаратылыш кырсыгы болуп саналат. Жер титирөө учурунда имараттар жана курулуштар, суу түтүктөрү, канализация, байланыш линиялары, электр жана газ менен камсыз кылуу үзгүлтүккө учурайт ж.б.. Жер титирөө – бул эң чоң табигый кырсыктардын бири.