Апатты химиялық қауіпті заттар, түрлері, жіктелуі

№ 4 зертханалық жұмыс «Апатты химиялық қауіпті заттар, түрлері, жіктелуі»

Өнеркәсіпте және ауыл шаруашылығында қолдануға арналған және адамдар мен жануарлардың улануына әкелетін уыттылығы бар химиялық заттар әдеттеапатты химиялық қауіпті заттар деп аталады.

АХҚЗ адамға әсер етеді, негізінен тыныс алу, ас қорыту органдары арқылы, мұрын мен тамақтың шырышты қабығын тітіркендіреді, көзге әсер етеді.

Улы заттар сияқты АХҚЗ- дың зиянды әсері жұқтыру концентрациясымен, тығыздығымен, тұрақтылығымен және уыттылығымен анықталады.

Олардың зиянды әсерінің белгілері бойынша келесі топтарға бөлуге болады:

      - тұншығу әсері (фосген, хлор, хлорлы сутегі және т. б.);

      - жалпы уытты әсері бар (хлорциан, цианисті сутегі, синиль қышқылы, этиленхлоргидрин және т. б.);

      - тұншықтыратын және жалпы уытты әсер ететін (акрилонитрил, аммиак, азот қышқылы, азот тотықтары, күкіртті ангидрид, күкіртті сутек, фторлы сутегі және т. б.), өкпенің уытты ісінуін туындатуы немесе ағзадағы энергетикалық алмасуды бұзуы мүмкін;

      - жүйке жүйесінің жай-күйін бұзатын нейротроптық улар (күкіртті көміртек, фосфорорганикалық қосылыстар және т. б.);

      - ингаляциялық зақымдану кезінде өкпенің уытты ісінуін және жүйке жүйесінің зақымдануын тудыратын тұншықтыратын және нейротроптық әсер ететін (аммиак, күкіртті сутегі және т. б.);

      - метаболизмді бұзатын және өлімге әкелетін метаболикалық улар (этилен оксиді, хлор, фосген және т.б.).

АХҚЗ-дыңуытты әсер ету механизмі келесідей. Адам ағзасында, сондай-ақ оның және сыртқы ортаның арасында қарқынды метаболизм жүреді. Бұл метаболизмдегі ең маңызды рөл ферменттерге (биологиялық катализаторларға) тиесілі.

Ферменттер-бұл аз мөлшерде организмдегі химиялық және биологиялық реакцияларды басқаруға қабілетті химиялық (биохимиялық) заттар немесе қосылыстар.

      Белгілі бір АХҚЗ-дың уыттылығы-бұл олардың және ферменттердің арасындағы химиялық өзара әрекеттесу, бұл организмнің бірқатар өмірлік функцияларын тежеуге немесе тоқтатуға әкеледі. Белгілі бір ферменттік жүйелерді толығымен басу дененің жалпы зақымдалуына, ал кейбір жағдайларда оның өліміне әкеледі.

АХҚЗ-дың уыттылығын бағалау үшін бірқатар сипаттамалар қолданылады, олардың негізгілері концентрация және уытты доза болып табылады.