Құйылатын қорытпаларға қойылатын талаптар

Лекция 1.

Лекция жоспары

1. Құйылатын қорытпаларға қойылатын талаптар

2. Қорытпалардың классификациясы

3. Шойын– құйылатын қорытпа ретінде

4. Графитизация үрдісі

5.  Графитизацияға шойын құрамының әсері

6.  Шойынның құрылымын құраушыларының негізгі сипаттамалары

1.1  Құйылатын қорытпаларға қойылатын талаптар.

.

Сұйық күйде құйылатын қорытпалар құю формасының қуысын жақсы толтыруы керек, сонымен қатар қатайғаннан кейін белгілі бір механикалық, физикалық және химиялық қасиеттерге ие болады.  

Бұл талаптар қорытпаның тек құрамы мен сапасына ғана емес, құймалардың барлық технологиялық үрдістерін жасаумен ерекшеленеді, алайда құю қорытпаларының сапасы белгілі бір деңгейде құймаға қойылатын талаптармен анықталады. Әсіресе қорытпаның балқу температурасы жоғары болмағаны маңызды. Қорытпаның тбалқу температурасы неғұрлым төмне болса, оларды балқыту жеңіл, сосын құю температурасын дейін қыздыру керек. Кең таралған құю қорытпаларының балқу температурасы (°С)  төменде көрсетілген:

Мырыш, магний және алюминий қорытпаларының балқу температурасы төмен, ал жоғары балқу температурасына – титан қорытпалары мен болат жатады.

Құю қорытпалары келесі қасиеттерге ие болуы керек:

• балқыған күйде жоғары сұйық аққыштығымен құю формасының қуысын жақсы толтыруын қамтамасыз ету керек (әсіресе жұқа қабырғалы күрделі құйманы тағайындау кезінде);
• суытудан кейін құйма қасиетінің жоғары болуымен  және қатаю кезінде газ қуысының пайда болу қауіптілігін азайтады, сұйық күйде газды жұтуға қабілетті.;
• суытудан және қатаюдан кейін құйманың кристаллдық құрылымда қажетті қассеттермен қамтамасыз етіледі;
• құймалардың жеке бөлiктерiнiң қасиеттерiндегi айырмашылық (химиялық құрам бойымен бiртектi еместiкпен) болмашы ликвациямен

ерекшеленеді;

• құны арзан, яғни ең арзан және дефицит емес материалдардан жасалады;
• кесумен оңай өңделеді және пісіру қабілеттілігі жақсы.

Өнеркәсіпте пайдаланылатын құйма қорытпалары тек ішінара белгіленген шарттарға сәйкес келеді, сондықтан әрбір нақты жағдайда олар осы ерекше жағдайда қорытпаны қолдануға тырысады.

Осылайша, егер құймалардың механикалық және басқа қасиеттерге деген жоғары талаптары болмаса, әдетте мұндай бөлшектер ең арзан құю қорытпасынан – шойыннан жасалады, оның салыстармалы түрде балқу температурасы төмен, сұйықаққыштығы жақсы және басқа да оң қасиеттерге ие.

Бірақ егер бөлшектердің жоғары механикалық қасиеттер болуы керек болса, олар болаттан жасалуы керек, бірақ ол шойыннан қымбаттырақ және жоғары балқу нүктесіне ие, сұйықтықаққыштығы нашар болады.

Кейде бөлшектердің жұмыс істеу ортасы маңызды. Мысалы, теңіз суындағы жұмыс үшін олар қымбат мыс қорытпаларынан (қола және кейде жез) жасалады, себебі мұндай шойын мен қарапайым болат химиялық тұрақтылықтың жеткіліксіздігінен оңай жойылады.

Кейбір жағдайларда, мысалы, ұшақ жасауда құйма дайындауда алюминий немесе магний қорытпалары пайдаланылады, олар басқа қорытпалардың қасиеттерінен төмен және көбіне қымбатырақ болады. [pic 1]

Осылайша құю қорытпаларын таңдау кезінде конструктор құюшымен құйылатын бөлшектің жұмыс жасау шарты мен оған қойылатын талаптарды ескереді, содан соң қойылған талаптарға сәйкес келетін, ең жақсы құй қасиеттері бар, кесумен оңай өңделетін, бағасы арзан және тапшы металлдардың көп болмауын ескере отырып таңдайды.