Хромды, металлқұрама бояғыш заттармен жүн тоқыма материалдарды бояу ерекшеліктері. Бояу механизмінің негіздері

ҚР БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Алматы Технологиялық Университеті

Жеңіл өнеркәсіп және Дизайн факультеті

Тоқыма өнімдерінің технологиясы кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: «Хромды, металлқұрама бояғыш заттармен жүн тоқыма материалдарды бояу ерекшеліктері. Бояу механизмінің негіздері»

Орындаған:                     [pic 1]

Тобы: ТТП-16-13

Тексерген: Қуанбай Н.Қ.

Алматы, 2018ж.

Хромды, металлқұрама бояғыш заттармен жүн тоқыма материалдарды бояу ерекшеліктері. Бояу механизмінің негіздері

Жүн маталарын бояу. Жүн талшықтарын және жүннен жасалған бұйымдарды бояу үшін әртүрлі бояғыштар қолданылады.

Қышқылды бояғыштар – бұл бояғыштар жүн талшығына ашық түсті, орташа тұрақты түстер гаммасын береді. Бояғыштар бірнеше түрге бөлінеді: күшті қышқылды немесе тегістейтін бояғыштар, орташа қышқылды бояғыштар, әлсіз қышқылды және нашар тегістейтін бояғыштар.  әлсіз қышқыл тұздарын – күкірт қышқылының немесе сірке қышқылының аммоний тұзының қатысуымен бояйтын бояғыштар. Бұл бояғыш тобының  талшыққа тартылысып және бояудың тұрақтылығы өте жоғары, бірақ бояудың тегістелуі қиын. Бұл техникалық жағдайдағы қышқылды бояғыштардың құнды тобы.

Негізінен жүн талшығын қышқылды бояғыштармен үздікті тәсіл

Хромды бояғыштар. Хромды бояғыштарды сырт киімдерге арналған маталарды жасауға жіберілетін тұрақты лентаны, жүн талшығын бояу үшін қолданады. өйткені хромды бояғыштармен алынған түс қолданған кезде жоғары тұрақтылыққа ие. Хромды бояғыштарымен бояу 2 сатыда жүргізіледі: қайнау температруасында элоктролиттің қатысуымен қышқылдық ортада бояғышты жағу: бояуды хромдау, яғни тұрақтылықты жоғарылыту үшіг хромды тұзбен өңдеу.

Активті бояғыштар.  Активті бояғыштар жүн өнеркәсібінде 111 индексімен маркіленеді. Бұл бояғыштар реакцияға төмен қабілеттігімен және целлюлозалық талшықтарды бояу үшін қолданылатындарға қарағанда гидролизге т ұрақтылығымен сипатталады.

Бояу механизмі.Тура бояғыштар органикалық сульфоқышқылдардың  натрий тұздары болып табылады.тура бояғыштар түстер гаммасының кеңдігімен, қолданылу тәсілінің қарапайымдылығымен, бағасының арзандығымен, тапшы еместігімен ерекшеленеді. Бұл бояғыштар сулы өңдеуге және жарыққа тұрақсыз келеді. Көп жағдайда целлюлозалық, табиғи жібек және кейде капрон материалдарын бояуға кең қолданылады.

Тура бояғыштар жай байланыстармен кезектесіп отыратын ұзын қос байланыстар тізбегінен тұратын жазық құрылысты.

Бұлар сутектік және Ван дер Ваальс байланыстарымен байланысады. Бұлар әлсіз байланыстар болғанымен, біріге отырып бояғышқа едәуір тұрақтылық қамтамасыз етеді.

Тура бояғыштардың ерекшелігі басқада суда еритін бояғыштар сияқты құрамында сульфо топтарының болуы SO3Na. Бұл топтар суда ерігіштік қасиет бере отырып боялған аниондар мен катиондарға диссоцияланады.

Сульфотоптардың саны әртүрлі болуы мүмкін. Бұл топтардың саны артумен суға ерігіштігі артады және ассоцияциялық қасиеті төмендейді, сондай ақ бояғыштың сорбциондық қасиеті де азаяды.

Тура бояғыштар суда күрделі полидисперстік коллоидты жүйе түзеді. Оның құрамында иондар, иондалмаған молекулалар, ірі агрегаттар болады. Талшықтың ішіне тек иондар мен бояғыштар молекулалары ғана ене алады. өйткен орташа размері (20-30) * 10-10 болатын целлюлозалық талшықтардың субмикроскопиялық кеуектерінен тек иондар мен б. молекулалары ,ана өте алады. Бояу процессі кезінде олар талшықтардың бетіне адсорбцияланып, талшықтардың ішіне диффузияланып, одан кейін сутектік және Ван дер Ваальс байланыстарымен байланысады. Ерітіндіден иондар мен б. молекулаларының азайымен тепе теңдік бұзылып агрегатталған бөлшектер бөлініп, ерітіндіде басқа тепе теңдік орнайды. Егер ерітіндіде агрегаттар бұзылмайтындай жағдай туындаса, бояу процессі күрт төмендейді. Агрегациялану дәрежесіне көп факторлар әсер етеді: бояғыштың құрылысы, ваннадағы концентрациясы, ерітінді температурасы, элекролиттердің болуы болмауы, электролиттердің типі және концентрациясы.