Кодтау туралы жалпы түсінік

Кодтау туралы жалпы түсінік

Кодтау теориясы – пайдаланушыға дерекнамадан келген информацияны кодтау және декодтаумен байланысты, информация теориясының бір бөлігі.

Кодтау теориясы ежелгі – криптографияға ұқсас.  Түрлі шифрлар жасауға көптеген атақты ғалымдар үлес қосты: философ Ф.Бекон, математиктер Д.Кардано және Д.Валлис. Шифрлар түрінің дамуымен қатар, қайта шифрлау тәсілдері дамып отырды, яғни криптоанализ.

Кодтау - ақпаратты қандай да бір  алфавит  арқылы  кескіндеу.

Декодтау - ақпарат шифрын ашу, мәтіндік ақпарат ASCII кодтары арқылы кодталады.  Экранның арнайы құрылғы - белгі генараторымен программаланған 256 символдардың біреуі көрінеді.

XIX ғасырдың ортасында, телефон мен телеграфтың пайда болуынан, инженер-ғылымдардың алдында жаңа кодтау теориясын  жасап шығару мақсат болды. Бірінші техникаға арналған кодтау жүйесі – Морз Әліпбиі, онда үштік кодтау қабылданған (нүкте, тире, үзіліс).

Екілік кодтау жүйесі

Екілік кодтау – информацияны берудің ең көп тараған түрі. Есептеуіш техникаларда және басқа да электронды программалық  басқармасы бар құрылғыларда, құрылғы колданатын барлық информация, екілік кодтау әліпбиімен кодталады. Екілік әліпби – екі саннан тұрады. Бұл: 0 және 1

Цифрлық электронды есептеуіш техникада, кез келген информация, екілік кодпен кодталады. Бұл машина құруда, оның қатесіз 2 түрлі сигналды анықтауына байланысты.

Символды кодтау үшін код ұзындығы ретінде 8 бит немесе 1 байт таңдалған. Сондықтан, көбінесе компьютерде сақталатын мәтіндегі бір символға 1 байт жады сәйкес келеді. Түрлі комбинацияларда 0 мен 1, ұзындығы 8 бит кезде 28=256, сондықтан бір кодтау таблица көмегімен 256 символдан артық символ кодтауға болмайды. Ал ұзындығы 2 байт (16 бит) 65536 символды кодтауға болады. Қазіргі кезде компьютер қолданушылар әріп, сан, белгілердер тұратын мәтіндік информацияны өңдейді.

MS Word мәтіндік редакторында жұмыс істей отырып, символдың сандық кодын анықтау үшін немесе кодтық таблицаны қолдану үшін, менюдан-вставка-символ. Осы команда нәтижесінде экранда Символ диалогтық панелі ашылады. Диалогтық панельде таңдалған шрифтке символдар таблицасы тұрады.

Кодтаудың мәні – әрбір символға екілік код жүйесінен сәйкес код береді, 00000000-ден бастап – 11111111-ге дейін немесе сәйкес ондық кодта 0-ден бастап 55-ке дейін.

Екілік кодтаудың кемшілігі – информация екілік кодта өте үлкен болып келеді, ол информациямен жұмыс істеуді қиындатады.

Екілік кодтық жүйенің қолдануына мысалдар:

1. «А» пернесін басқанда, оперативті жадқа екілік код 01000001 беріледі.

Графикалық информацияны кодтау

Графикалық информация ретінде: сурет, сызба, теледидардағы бейне және т.б. түсінуге болады. Графикалық информацияны кодтауды түсіну үшін қарапайым теледидардағы бейнені алсақ, ол бейне бірнеше горизонталь сызықтардан – жолдардан тұрады. Ал әр жол элементар бейне бірлігі – пиксель деп аталатын нүктелерден тұрады (picsel – PICture’S Element). Түгел пиксельдер сілемін растр деп айтады (лат. Rastrum тырма). Бейненің анықтығы ондағы жолдардан және жолдардағы нүктелерге байланысты, олар экранның рұқсатын (разрешение) анықтайды. Жақсы рұқсат ретінде 640*480, яғни экранда 480 жолға 640 нүкте.

        Видеожадында әрбір экрандағы бейненің екілік информация сақталады. Ол информацияның әрбір видеопикселі екілік кодтан тұрады.

Пиксель коды – пиксельдік түсі туралы информация.

Қара-ала бейнені алу үшін (жартылай тонсыз), пиксель тек 2 күйде бола алады: жылтырлайтын – жылтырламайтын (ақ – қара). Ол кезде оны кодтау үшін 1 бит жеткілікті: 1 – ақ, 0 – қара

Монохроматикалық бейне алу үшін (сұрдың жартылай тондарымен) бір пиксельге 1 бит жеткіліксіз. 4-түсті бейнені кодтау үшін бір пиксельге 2 бит керек, өйткені екі бит, 4 түрлі бола алады.