Оптикалық теодолиттің құрылысы туралы жалпы түсінік

Лекция № 7

Тақырып: Оптикалық теодолиттің құрылысы туралы жалпы түсінік.

Лекция жоспары:

1. Оптикалық теодолиттердің жіктелуі.

2. Оптикалық теодолиттің құрылысы.

1. Оптикалық теодолиттердің жіктелуі.

        Бүгінгі таңдағы оптикалық теодолиттер дәльдігі бойынша, есептеу құрылғыларының түрлеріне қарай, горизонтальдық шеңбердің вертикальдық осьтерінің конструкциясы және мақсаты бойынша мынадай түрлерге бөлінеді.

        Горизонтальдық бұрышты өлшеу дәльдігіне тәуелді теодолиттерді шартты түрде үш түрге бөледі.

1. Жоғары дәльдікті – 1 және 2-ші класс триангуляция мен полигонометриядағы бұрыштарды өлшеуге арналған – Т05, Т1 – бір приеммен горизонтальдық бұрыш өлшеуде орташа квадраттық қателігі - 1' тең.

2. Дәл теодолиттер – 3 және 4-ші класс триангуляция мен полигонометриядағы бұрыштарды өлшеуге арналған – Т2, 1 – 2-ші разрядтағы полигонометрия мен триангуляциялық желідегі бұрыштарды өлшеу үшін Т5; бір приеммен горизонтальдық бұрыш өлшеуде орташа квадраттық қателігі - 2' - 5' аралығында.

3. Техникалық теодолиттер - теодолиттік және тахеометрлік жүрістерде және де түсіріс желілерінде бұрыш өлшеуге арналған Т15, Т30, Т60; бір приеммен горизонтальдық бұрыш өлшеуде орташа квадраттық қателігі - 30' және одан да көп. Теодолиттердің белгілерінде сан бір приеммен горизонтальдық бұрыш өлшеуде орташа квадраттық қателігін секіндпен көрсетеді, мысалы, Т5 үшін

mB = 5", Т30 үшін mB = 30" т.с.с.

По виду отсчетных устройств различают верньерные и оптические теодолиты. Отсчетные устройства в виде верньеров использовались в теодолитах с металлическими кругами (ТТ-50, Т-5 др.). Теодолиты со стеклянными угломерными кругами и оптическими отсчетными устройствами называются оптическими; в них с помощью оптической системы изображения горизонтального и вертикального кругов передаются в поле зрения специального микроскопа. В настоящее время выпускаются только оптические теодолиты.

        Верньер – приспособление, с помощью которого отсчитывают доли делений основной шкалы лимба в геодезических приборах. Действие верньера основано на способности глаза уверенно устанавливать совпадение 2 штрихов, когда один из них является продолжением другого и концы их совпадают

        Действие верньера основано на способности глаза уверенно устанавливать совпадение 2 штрихов, когда один из них является продолжением другого и концы их совпадают.

        Верньер представляет собой подвижную шкалу, которая может скользить вдоль основной; деления на подвижной шкале несколько более мелкие, чем на основной. Если интервал между делениями основной шкалы а, а интервал между делениями на верньере (а – а/n), то верньер позволяет отсчитать основную шкалу с точностью, равной 1/n ее деления. Деления верньера оцифрованы в соответствующих долях деления основной шкалы. Если нулевой штрих В. (индекс) находится между двумя штрихами «с» и «с + 1» основной шкалы, то отсчёт равен «с» плюс то показание В., которое находится против штриха, наилучшим образом совпадающего с некоторым штрихом основной шкалы. На рис. цена деления основного круга 30', цена деления В. соответствует 1'; отсчёт – 5°10'.

        Верньер был изобретён в 1631 г. директором Монетного двора во Франш-Конте (Франция) П. Вернье (Р. Vernier, 1580—1637) и назван в его честь.

        Горизонтальдық шеңбердің вертикальдық осьтер жүйелерінің конструкциясы бойынша теодолиттер қайталанбайтын және қайталанатын болып бөлінеді. Қазіргі таңда басым қайталанатын теодоллиттер жасалынады, яғни теодолитте алидада мен лимб өз осінен айналып отырады. Мұндай теодолитте алидаданы айналдыра отырып олшенетін горизонтальдық бұрыштың шамасын лимбте бірнеше рет көріге болады, яғни өлшеу дәльдігін жоғарлатады.