Кәсіпкерлік құқықты мемлекеттік реттеу

Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу мынадай негізгі нысандар арқылы жүзеге асырылады: 1) экономикалық (салықтық реттеу, кедендік реттеу және валюталық реттеу); 2) ұйымдастырушылық (кәсіпкерлік қызмет субъектілерін есепке алу, лицензиялау, техникалық реттеу, тұтынушылардың құқықтарын қорғау және т.б.); 3)құқықтық (кәсіпкерлік қызметті реттейтін нормативтік-құқықтық актілерді шығару).

Мемлекеттік реттеудің мақсаты-мемлекеттің қорғанысы мен қауіпсіздігі, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, қоршаған ортаны қорғау сияқты жария мүдделерді іске асыруды қамтамасыз ету және қорғау. Экономикаға мемлекеттің араласуынсыз ҚР Конституциясында бекітілген Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының кепілдіктерін қамтамасыз ету мүмкін емес. В.В. Лаптев пен С. С. Занковский мемлекеттік реттеу экономикаға экономикалық, құқықтық және ұйымдастырушылық ықпал ету шараларының жиынтығы, оның ішінде кәсіпкерлік қызмет субъектілерін мемлекеттік қолдау және қорғау, сондай-ақ осындай қызмет субъектілерінің заңнама талаптарын сақтауын мемлекеттік бақылау арқылы жүзеге асырылатынын атап көрсетеді [1, 343-бет].

Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу ұғымын анықтаудың басқа тәсілдері де назар аударуға тұрарлық. Мысалы, Е. П. Губин мемлекеттік реттеуді арнайы құралдарды, нысандар мен әдістерді қолдана отырып, мемлекеттік экономикалық саясатты жүзеге асыруға бағытталған оның органдары арқылы мемлекеттің қызметі ретінде анықтайды [2, 397-бет].

С. П. Мороз атап өткендей, кәсіпкерлік қатынастарды салықтық реттеу салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің бюджетке толық түсуін қамтамасыз ету бойынша мемлекеттің қызметі, сондай-ақ тұрақты экономикалық өсу мақсатында түрлі жеңілдіктер мен преференциялар беру бойынша мемлекеттің қызметі ретінде көрінеді [3, 87-бет].

2009 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енген жаңа Салық кодексінің қабылдануымен Қазақстан кәсіпкерлері үшін әкімшілік ауыртпалықты алып тастау мақсатында мынадай қадамдар жасалғанын атап өткім келеді. Бұл келесідей:

салық есептілігі нысандарын қысқарту;

корпоративтік табыс салығын реформалау (бұрын 30% – ды, ал қазіргі уақытта-20% - ды құрады %);

инвестициялық салық преференцияларын алу тәртібін оңайлату;

салық төлеушінің рұқсат алмай жеңілдік нормасын өз бетінше қолдануы Инвестициялар комитетімен келісімшарт жасасу көзделеді;

шығындарды ауыстыру мерзімін 3 жылдан 10 жылға дейін ұлғайту;

шағын және орта бизнес үшін КТС бойынша аванстық төлемдерді есептеу және төлеу жөніндегі міндетті жою;

қосылған құн салығын реформалау;

жеткізушілер төлеген ҚҚС сомасының сатып алушылар төлеген ҚҚС сомасынан асып кетуін қайтару туралы ережені енгізу;

13-тен 5% - ға дейінгі мөлшерлемелері бар әлеуметтік салықтың қолданыстағы регрессивті шкаласынан 11 мөлшерлемесімен жазық шәкілге көшу%;

салық салу объектісін барлық мүліктен (негізгі құралдар мен материалдық емес активтерден) жылжымайтын мүлікке дейін қысқарту;

қымбат тұратын мүлікке салынатын салық ставкасын арттыру; салық салудың түзету коэффициенттерін алып тастау

пайдалану мерзіміне байланысты жеңіл, жүк және арнайы автокөлік құралдары;

шағын бизнес субъектілері үшін арнайы салық режимдерін жетілдіру.

2009 жылғы 1 қаңтардан бастап жаңа заңнамаға сәйкес Қазақстан Республикасында он үш салық, бес алым, он төлем және бір баж жұмыс істейді.

Бұдан басқа, 2010 жылғы 1 шілдеден бастап Кеден одағы шеңберінде Кеден одағына қатысушы мемлекеттердің аумағынан шығарылатын және Кеден одағына қатысушы елдердің бірыңғай кедендік аумағында еркін тұтыну үшін шығарылған шетелдік тауарларды кедендік ресімдеу мен кедендік бақылау жойылды.