Алалия ауруы

              Шахмардан Есенов атындағы Каспий мемлекеттік

                 технологиялар мен инжиниринг университеті

                                         ПМНО 22-3

                                       Баяндама

                                       Алалия ауруы

                                        Орындаған:Каратаева.Ж

                                                                 Тексерген:Каракулова.М

     Алалия – қалыпты интеллект пен есту қабілеті бар балаларда сөйлеудің толық болмауы немесе оның дамымауы. Бұл бұзылыс туылу кезінде мидың сөйлеу аймақтарының зақымдануының нәтижесі болып табылады. Ол сондай-ақ жүйке жүйесінің ауруы немесе баланың өмірінің ауызша кезеңіндегі бас сүйегінің ауыр жарақатына байланысты пайда болуы мүмкін. Бастапқыда алалия есту-мутизм деп аталды және ешқандай жолмен емделмеді.

     Алалия сөйлеу тіліндегі ақаулықтардың ішіндегі ең ауыр түрі. Алалияға шалдыққан бала тілі шықпаған мылқау болады. Ондай баланың сөйлеу тілі логопедияның жәрдемісіз өздгінен қалыптаспайды. Алалия дегеніміз – гректің  а – жоқ  деген мағынада қолданылатынның латынның «Logos» сөйлеу деген ұғымдарын білдіреді. Ол бас ми қабығының сөйлеу тілі аймағындағы іштен немесе баланың жас кезінде  болатын органикалық зақымданудың салдарынан сөйлеу тілінің жетілмей қалуы немесе барлық жүйесінің толық дамымауынан болатын бұзылыс.

     Алалияның екі негізгі түрі бар - сенсорлық және қозғалтқыш. Екі бұзушылықты кешенді тәсілмен түзетуге болады. ATКөп жағдайда дер кезінде диагноз қою және барлық ұсыныстарды орындау арқылы балалар жалпы білім беретін мектепке жазыла алады.

 Сенсорлық алалия

   Бұл мәселе қалыпты естудегі сөйлеуді қабылдаудың бастапқы бұзылуымен сипатталады. Сенсорлық алалия Верник орталығы деп аталатын сол жақ жарты шарда орналасқан мидың уақытша аймақтарының зақымдануынан пайда болады.

    Сенсорлық алалиясы бар балалар сөйлеуді мүлде түсінбейді немесе шектеулі түрде түсінеді. Олар дыбыстық сигналдарға адекватты жауап беруге қабілетті, олар шудың әртүрлі түрлерін ажыратады. Сенсорлық алалиясы бар нәрестелердің сөйлеуінде эхолалия байқалады - бұл басқа адамдардың сөздерінің автоматты түрде мағынасыз қайталануы. Сондықтан мұндай бала сұраққа жауап берудің орнына сұрақтың өзін қайталауы мүмкін.

     Сенсорлық алалияда жетекші фонематикалық естудің бұзылуы болып табылады, ол әртүрлі дәрежеде көрінеді. Яғни, бұл сөйлеу дыбыстарының абсолютті ажыратылмауы немесе олардың қиын қабылдануы болуы мүмкін, дыбыстық жағынан жақын, бірақ жазылуы әр түрлі сөздерді ажырату қиындықтарынан көрінеді.

      Сенсорлық алалиямен ауыратын баланы мамандардың кеңесіне уақтылы жіберу маңызды: есту қабілетін тексеру үшін отоларингологқа, нейропсихиатр мен логопедке.

   Тәжірибеде сенсорлық алалия жағдайлары өте сирек кездеседі, аурудың қарапайым түрі – қозғалтқыш.

   Моторлы   алалия   

   Орталық    бөліктің   органикалық бұзылуының      нәтижесінде     пайда     болады.      Бұндай неврологиялық теріс көрініс сөйлеу тілі жетілуінің қатты кешігуімен  байланысты. Сонымен  қатар, сөйлеу тілінің белсенділігінің       төмендеуіне,       сөйлеуге       зауқының жойылуына және ой өрісі мен психикасының  дамуының біртіндеп артта қалуына әкеліп соғады.    Невралогиялық кемістіктің  көрінісі  ата – аналардың   өзі  ауру  және  әлсіз  баланың    асты – үстіне     түсіп,    шектен    тыс    мәпелеп,  есіркеушілік көрсетіп, дұрыс тәрбиелей алмаулары да жиі қосылады. Бұндай балаларға – тапсырма  берілмейді, талап қойылмайды,   жанашыр  жақындары   оны  тіпті   қолынан келетін     қажетті     жеңіл    жұмыстарға    да    жұмсамай қорғаштайды. Бұндай еркелік көрген балаға қасарысқан, қырсық,   ерке,   ашуланғыш   қылықтарды   жиі   көрсетіп, мінез – құлқының    дұрыс  қалыптасуына  зиянын   тигізеді. Бұндай балалар күнделікті тұрмыс тіршілікте өздігінен  киімін   дұрыс   кие   алмайды,   түймелерін   салуды,   аяқ киімдерінің бауын байдауды білмейді. Сол сияқты өзін күтудің ең қарапайым жеңіл түрлерін орындай алмайды. Бұндай    балалардың    кимыл – қозғалысы    да   бұзылады. Олардың    жүрістері   қорбаңдап,   ебегейсіз   болады.   Өз аяғына өзі шалынып құлай береді және бір аяғымен секіре алмайды.  Бөрененің үстінен   тепе-тендікті  сақтап  жүре алмайды, музыканың ырғағымен билемейді. Сөйлеу тілі  мүшелерінің  қимыл – козғалыстары – да    жетілмеген.   Бала  тілін жоғары көтеріп ұстап тұру, үстінгі ернін жалау, таңдайын   қағу   сияқты  қимылдарды   істемейді.   Сөйлеу тіліне қатысты мүшелердің қимылдарын кайталай алмайды және бір қимылдан екінші қимылға ауыса білмейді. Алалияға шалдыққан балалардың тағы бір ерекшелігі ықыласпен тыңдау, есінде сақтау сияқты психикалық қызметтері жеткілікті дамымаған.