Қалалық туризм географиясы. Квалификациялық туризм географиясы

Қалалық туризм географиясы. Квалификациялық туризм географиясы

     Қалалар  Жер бетіндегі миллиондаған адамдар үшін  керемет тартымдылыққа ие. Олар саяси, экономикалық, мәдени және әлеуметтік үдерістердің негізгі орталығы, сондай-ақ адамзат құндылықтарының шоғырлану ортасы. Қалалар өздерінің әртүрлілігімен таңдандырады.

     Қалардың көбісі онымен байланысқан адамдардың айқын бейнесін тудырады; Зальцбург-Моцарт, Санкт-Петербург-Ұлы Петр, Прага-Франц Кафка, Вена-Иоганн Штраус, Ұлы Устюг-Санта-Клаустың атасы. Әдеби кейіпкерлер де қалалармен тығыз байланысты: Севилья - Фигаро туған жері, Верона - Ромео мен Джульетта махаббаты, Рим - Цезарьлар қаласы және т.б. символы.

     Қалаларды қабылдаудағы маңызды рөл олардың сырт келбеті:  түсі, оларға тән дыбыстары, иісі және т.б. Мысалы, итальяндық Сиена мұражайы оның қоңыр-сұр түстерімен, Римді субұрқақтарымен, Мәскеу метросының металл иісімен таныс.

     Қалалардың туризмді дамытудағы рөлі мен маңызы тұрақты түрде артып келеді. Қазіргі қалалық туризм кең ауқымды ақпараттық, мәдени, тарихи, ойын-сауық және бизнес ресурстарын біріктіреді. Ал ең алдымен туристерді мәдени құндылықтармен: археологиялық және мәдени-тарихи ескерткіштермен, архитектуралық ансамбльдермен, этнографиямен (күнделікті өмір, мәдениет, халықтардың салт-дәстүрлері, фольклор), экономикамен және т.б. таныстыруға бағытталған.

     Қалалық туризм объектілері - бұл адам қолмыен жасалған керемет туындылар болып табылады. Мысалы, 1889 жылдан бері Париж символы Эйфель мұнарасы, Нью-Йорктің Бостандық мүсіні, Ыстамбұлдағы Босфор арқылы салынған көпірлер, Лондондағы Биг Бен, Дубайдағы Бурдж Халифа т.б.

     Қала туризмі 5 типке бөлінеді:

• Қалалар - мәдени-танымдық туризм орталықтары. Олар ашық аспан астындағы қазіргі көркемөнермен таныстыратын мұражайлар бейнесін көрсетеді (Флоренция, Авиньон, Таллин, Ярославль).
• Қалалар - іскерлік туризм орталықтары. Ең үлкен потенциалды ірі қалалар, бірінші кезекте жоғары дамыған мемлекеттердің (Париж, Вена, Токио, Лондон) астаналары немесе ірі аудандарда (Нью-Йорк, Франкфурт, Майндағы, Женева, Чикаго, Бомбейдегі) экономикалық, қаржы, көлік және ұйымдастыру функцияларын орындайтын қалалар;
• Қалалар - курорттар және медициналық туризм орталықтары. Олар негізінен емдік (Карловы Вары, Баден-Баден), жағажай (Римини, Варна, Сочи, Ницца) немесе шаңғы курорттарына (Гренобль, Больцано, Попрад)  баратын  туристтерге бағытталған;
• Қалалар – діни туризм орталығы. Олар Рим, Иерусалим, Мекке, Стамбул, Киев т.б. қалаларды оларға бару міндетті деп санайтын миллиондаған діни адамдардың танымал орындары.
• Аталған типтердің барлығының да функцияларын орындайтын қалалар да бар. Рим, Венеция, Мәскеу, Гонконг, Будапешт сияқты қалалар әлемнің түрлі елдерінен келген туристердің назарын түрлі артықшылықтармен қамтиды.

     Жаһандық қалалардың мәдени-тарихи қалалардан айырмашылығы жаһандық қалалар өз иерархиясына ие. Жинақталған ресурстарға, кеңістіктік әсердің көлемі мен ауқымына сәйкес, қалалардың шектеулі саны әлемдегі негізгі позицияларды иеленеді.

     Осыған байланысты, ең танымал жаһандық қалалар болып саналатын қалаларға Нью-Йорк, Токио және Лондон қалалары жатады.  

     Екінші эшелонға: Чикаго, Лос-Анджелес, Вашингтон, Париж, Брюссель, Франкфурт-на-Майне, Сингапур, Сан-Паулу қалалары.

     Үшінші деңгейде Мәскеу, Мехико, Сидней, Гонконг, Сеул, Сан-Франциско сияқты қалалар бар.

     Жалпы планетаның жаһандық қалалары әлемдік экономиканың ғана емес, сондай-ақ халықаралық туризм жүйелерінің негізін құрайды. Әлемдік қалалардың барлық халықаралық туристік ағымның 10% -дан астамын құрайды.

     Көптеген факторлардың ықпалы нәтижесінде әлемдік қалалар халықаралық туризм жүйесіндегі негізгі элементтерге айналады. Олар туристік орталықтардың ерекше санатын қалыптастырады және бірқатар айрықша ерекшеліктерге ие:

• Әлемдік қалалар жаһандық туристік ағымның үлкен көлемін шоғырландырады. Тек Нью-Йорк және Париж сияқты қалаларға бару тек 35 миллион адамнан асады;
• Олардың келу және шығу ағымдары үлкен және салыстырмалы болып табылатын туристік тораптар ретінде әрекет етеді;
• Олардың халықаралық туризмді қоса алғанда, туристік ағым көлемінің өсу қарқыны өте жоғары;
• Олар бүкіл құрлықтарды және тіпті бүкіл әлемді қамтитын туристік ағынның кең географиялық құрылымымен сипатталады;
• Әлемдік қалалардың экономикасы үшін саланың ерекше маңыздылығын көптеген туристер анықтайды. Мысалы, жыл сайын тек Нью-Йоркте туристер 20 миллиард долларға жуық шығын жұмсайды. Осылайша, клиенттердің қажеттіліктерін қанағаттандыруға деген ұмтылыс қызмет көрсету секторының және материалдық-техникалық базаның барынша жоғары деңгейін анықтайды;
• Барлық әлемдік қалалар көп функционалды туристік орталықтарға жатады. Яғни, танымдық , іскерлік, ойын-сауық және туризмнің басқа да көптеген түрлері даму мүмкіндіктері бар. Бұл әртүрлілік туристерге оларды біріктіруге мүмкіндік береді.
• Әлемдік қалалар - соңғы екі онжылдықта ең қарқынды дамып келе жатқан іскерлік туризмнің орталықтары. Бұл ірі корпорациялар өкілдерінің және олардың филиалдарының ауқымды шоғырлануымен де  байланысты.

Астаналық және тарихи-мәдени орталықтарға қарағанда «халықарылық қалалар» өзінің қатаң иерархиясын ұстанады. Сондықтан ресустармен, масштабтармен, маңызды айқындамаларды жаһандық экономикада шамалы ғана орталықтар бақылайды. Олардың саны 30-дан аспайды. Жоғарғы «топтық құрам» әлем қалаларын Лондон, Токио, Нью-Йорк құрайды. Екінші деңгейді тоғыз қала (Чикаго, Лос-Анджелес, Вашингтон, Париж, Брюссель, Франкфурт-на-Майне, Цюрих, Сингапур, Сан-Паулу), үшінші деңгейді тағы 22 агломерациялар құрайды.
Көпшілік қазіргі әлем қалалар – бұл «ескі формация». Олар ұзақ эволюциялық даму жолын өтті. Олар маңызды бөлігіне адамзаттың мәдени-тарихи мұраны жатқызады, сондықтан да танымдық туризм дамуына көп көңіл бөледі. ЖаҺандық қалалардың территориялары ескі әскери және экономика жоғарғы деңгейдегі шегінде орналасады, маңызды туристік аймақтарда орталық жағдайға ие болады. Халықарылық туризмде 20-дан 13-і танымал бағыттар осы жаһандық қалаларға ие, сонымен қоса Париж, Амстердам, Брюссель, Рим және т.б.
Жаһандық қалалар қымбат категорияларға жататын болса да, жоғарғы деңгеймен ерекшеленеді.


Халықаралық туризмнің динамикалық секторының бірі болған іскерлік туризмде әлемдік қалалар генератор және локализация (ошақтар) дамуының бас эпицентрі ретінде жасайды.Соңғы онжылдықта, мысалы, Европада іскерлік туризмнің ортажылдық көлемінің өсуі – 9%-ға жетсе, онда туризм бүтіндей-5%-ды құрайды.Мамандардың айтуынша, қазір, әрбір төртінші саяхат қызмет бойынша жасалады. Бұл бағыттың дамуының ең маңызды артықшылықтарының бірі, ол- маусымдылық проблемаларының болмауы.Сонымен қатар, оның дамуында барлық туристік нарық қатысушылары қызығушылық танытып отыр.Зерттеу барысы бойынша, бір жағынан, әрбір бизнес-турист, сауықтыру мақсатымен келген туристке қарағанда, 3-4 есе кқп шығын жасайды.
Орналасу күшіне қарай, штаб-пәтерлер, бас офистер және өкілеттіліктер көптеген ТНК әлемдік қалалар «зығыр бөлiгiн» сiңіріп, іскерлік туризмнің үлкен секторы- 
корпоративтік(ұжымдық) сапарлар.Сондай-ақ, глобальды қалаларға “тартылған” конгресстік туризм жуздеген миллиардтық долларлардың айналымын береді.Конгресстік туризмнің жетекші орталықтарының қатарына – Нью Йорк, Париж, Брюссель, Вена, Берлин, Женева және т.б кіреді.

20 ғасырдың аяғында дамыған елдердің туристік нарығында тұтынушалар әрекеті өзгере бастады. Демалыс кезінде белсенді түрде демалу тенденциясы дамыды. Туризм белсенді түрде белгілі спорт түрімен ұластырыла бастады. Тау туризмі секілді классикалық спорттық туризм түрлерімен бірге дүниеге жаңа экстремалды туризм түрлері дамыды – фрирайд, кайтсерфинг, вота – баг және т.б. олардың географиясы да арта түсті. 

Тау – шаңғы спорты 19 ғасырда Норвегияда туындады. Шаңғымен таудан түсудің ең алғашқы жарысы 1879 жылы Норвегияның астанасы Христианияда (қазір Осло) өтті. Ол көптеген көрермен көздерін жинады. Өз көздерімен адамдардың айтуы бойынша, қала тұрғындары көршілес ауыл – Телемаркеннан қонақтарды шақырып, олар өздерінің шеберлігін көрсетіп, таудан түсу өнерлерінің мәнерін көрсетті. Скандинавиядан норвегиялық саяхаттаушылардан және эмигранттармен шаңғы спорты Еуропа мен Американың таулы аудандарына еніп кетті. 


Ал қазіргі заманауи шаңғы спорты бізге Австриядан келіп отыр. 19 ғасырдың аяғында қажымас ынтагер, альпинист және тау шаңғышысы Матиас Здарски бұрылыстардың жаңа техникасын ойластырып, шаңғылардың құрылымына өзгерістер енгізіп, оларды едәуір қысқартты және сырғымалы жағынан астаушасын алап тастады. Едәуір қатты бәтеікелерді және металды байланымдарды бекітті. Оның еншісінде 180-нен астам патенттелген тауарлар бар. Ол бірінші тау – шаңғы мектебін ашып, таудан түсу техникасы бойынша анықтауыш жазған. 

1920-1930 жж. тау шаңғы спортының дамуының жаңа дәуірі басталды. Бұл кезде аспалы жолдар пайда болды – көтерілуді жақсартатын және сағатына 1000 – нан астам тау шаңғышыларын өткізуге мүмкіндік беретін көтергіш заттар. 
1950-1960 жж. әсіресе Қысқы Олимпиада ойындарының бірінші телекөрсетілімінен кейін тау шаңғыға қызығушылық тез арта түсті. Олар жаппай демалу мен туризм атақты түріне айнала бастады. Тау шаңғы серпілісінің дәуірі бастау алды.
Жаңа тұтынушылар сегментінің нарығына өту және қосымша тұтынушыларды тарту үшін олар өз өнімін жасайды. Яғни, емделу және қалпына келтіру қызметін кең түрде ұсынады.(“Анти-целлюлит”, “Фито-Красота-Омоложение” бағдарламалары). 

Көптеген туристік орталықтардың ішінде ерекше орынды ірі қалалар алады. Бұл қалалар тарихи мәдени адамзат мұрысына енетін көптеген объектілерге ие, сонымен қатар, мұнда жаңа туризм түрлері, заманауи жайлы демалыс үшін қажетті жаңа инфраструктура орын алады. Бірақ, миллионер қалалардың барлығы халықаралық туризм орталығы болып табылмайды. 

Мысалы, 17,8 млн. Халқы бар Сан- Паулу қаласы әлемнің 5 ірі агломерацияларына кірсе де, келуші шетел туристерінің саны бойынша 4 есеге 1,6 млн.халқы бар Стокгольмге және 13 есеге 2млн. халқы бар Вена қаласына орын береді.

Италияда тау шаңғы туризмінң бірнеше ауданы әйгілі. Елдің солтүстік-шығыс жағында Альпі, онда 1956 жылғы қысқы Олимпияда ойындарының астанасы болған Кортина-д Ампеццо таукурорты орналасқан. Сонымен қатар жақсы дайындалған көп шаңғы трассалары бар Валь-ди-Фас-са, Кронплатц, Араба және т.б. 
Швейцарияда әлемге әйгілі бірнеше курортар бар. Олар: Альпінің басты қыратының 36 төртмыңдық шыңдарымен қоршалған Церматт, мерекелік Верьбе, Еуропаның ең күншуақ жері – курорт Кран-Монтана, Давос және Санкт-Моррис.
Германияда ең танымал - Гармиш-Партенкирхен тау шаңғы ортлығы, ал Словенияда – Планица.

Бұл аудан әлемдік талаптарға сай курорттар арқасында танымал болды, олар Закопане (Польша), Ясна, Штребске Плесо, Ескі Смоквец және Татранска Ломница (Словакия), Көк және Браш поянасы (Румыния), Боровец және Пампорово (Болгария), Шпиндлеров Млин және Гаррахов (Чехия). Туристерге ерекше қызығушылық тудыратын Польша мен Словакияның шекарасында орналасқан Биік Татры. Бұл жерде жыл сайын 7-8 млн келуші турист тіркеледі.

Жаңа мақсатты аудитория іздеу жолында курорттар сноубордқа әуесқой жастарға және мынадай тау шаңғы спорт түрлеріне көңіл бөлді

олар – фристайл (ерікті шаңғы тебу стилі) – төбелермен сырғанау, мәнерлеп сырғанау, шаңғы акробатикасы, сонымен қатар карвинг, фри-райд және хели-ски

трамплинмен және сноубордистерге арналған басқа да құрылыстармен жабдықталған парктер ашуда

қарлы тау бөктерінде сырғанау-сноубординг;асфальтта-скейтбординг ;суда-серфбординг

Дайвинг
–ағылшын тілінен аударганда сүңгу,су астына сүңгуді білдіреді.Бұл жаңа,қарқынды дамып келе жатқан әрі болашағы зор туризм түрі француз теңіз офицері,су асты әлемін зерттеуші Жак-Ив Кусто мен инженер Э.Ганьянның өнертабысына байланысты қалыптасты.1943жылы олар редукциялық қақпақ жасап шығарды;соның негізінде 1945жылы «акваланнг» аталған «өкпе автоматы» жасалды.Бұған дейін теңіз түбіне тек қатты скафандр мен оттегі аппараттары бар кәсіпқой сүңгуірлер ғана жете алатын,бұл құрылғылар іс-әрекет бостандығын шектеді әрі қауіпсіздікті қамтамасыз етпеді.Жеке аквалангтың ойлап табылуы дайвингтің спорт әрі ойын-сауық түрінде дамуына жол салды.3 өлшемдік кеңістікте-жоғары-төмен,оңға-солға,алға-артқа орын алмастыру мүмкіндігі;су астындағы іс-әрекеттер мен әсерлер;қолжетімділігі-осы және өзгелері дайвингтің танымалдылық себептерін түсіндіреді.Әлемдегі дайверлер саны куннен күнге өсуде.Егер 40 жыл бұрын олар бірнеше жүз ғана болса,қазіргі кезде 20 млн-ға жуық сертификатталған әуесқой-дайверлер бар.2004ж жазғы олимпиада ойындарында аквалангпен жүзу тәжірибелік көрсетілім тізіміне енгізілді.2020ж не одан да бұрын дайверлердің алғашқы олимпиадалық жүлде жинағы үшін жарысқа түсу мүмкіндігін естен шығармаған жөн! 

Су асты аңшылығын басқарудың түрлі әдіс-тәcілдері бар. Айрықша шынайылығы су асты аңшылығында қандай-да бір дем алу аппаратын қолданбай отырып демді ұстап тұру, ол аңшының кез-келген қолайсыз жағдайдан шығуына көмектеседі. Су асты аңшылығының басқа да тәсілдері – аквалангпен (су асты аппараты) ауадан суға түсу Ресейде браконьерлік болып есептелінеді, ал басқа мемлекеттерде оған ресми түрде рұқсат етілген.
Су асты аңшылығы – жарыстар өткізілетін танымал спорт түрі. 35метрге сүңгіп, 2,5 минут дем алмай тұру кез-келгеннің қолынан келе бермейді. Арнайы клубтар және ұйымдар су асты аңшылығын насихаттап, алға жылжытады. 
 

Су асты археологиясы (қазына іздеу) - көмілген нысандарға саяхат және зерттеу - дайвтуризмнің қызықты түрі. Ол өткен өмірге көз тастауға, өткен өркениетке сапар шектіреді.
Барлық су асты нысандары «су асты мұражайының» асқан мейірімділік пен үлкен сақтықты қажет ететін баға жетпес қазынасы болып табылады. Қазіргі уақытта Дүниежүзілік қорғау ұйымымен еркін қазына іздеуге шектеу қойылған.

Дайвингпен айналысудағы басты басымдық-әлемге танымалдығы және маусымға тәуелсіз болуында. Теоретика жағынан суы бар барлық жерлерге суңгуге болады- өзендер, көлдер, теңіздер, мұхиттар, сулы үңгірлер, шахталар және карьерлер. Бағытты таңдау барысында ең бастылары - бағасы мен бару ұзақтығы, климат пен судың температурасы, су асты дүниесінің әртүрлілігі мен байлығы. Дегенмен әлемдік дайв-орталықтар скандинавиялық фьордтарда, Аляскада, танымалдары тропикалық және субтропиктік аймақтарда белсенді жұмыс жасайды. 
Дайв-туризм көбіне Оңтүстік-Шығыс Азия және Мұхиттық елдерде, Орталық Америкада және Жерорта аймағында жақсы дамыған.
Дайв- туризммен айналысушылар арасында жүргізілген сауалнама көрсеткендей бұл туризм түрімен айналысуға қолайлы аймақтардың бірі - Малайзия болып табылады. Оған деген танымалдық 1980 жылдары Кусто ұйымымен белгілі болған. Дайвингпен айналысуға кызықты жерлердің бірі - Лабуан, Лайанг-Лай-анг, Сипудан, Тиомон және Реданг аралдары.
Тынық мұхиттағы дайвингпен айналысуға қолайлы, әрі танымал жерлер – Фиджи, Галапагос аралдары және Вануату архипелагы. 
Аквалангшылар Галапагосс аралдарындағы дайвингті фантастикалық және болжап білуге болмайтындай деп сипаттайды. Дайвинг арқасында архипелагтың суасты әлемі өте алуан түрлі. Бұл жерде балықтың жүзден астам түрі, теңіз арыстаны, тасбақалар, дельфиндер, сонымен қатар киттер және кит акулалары мекендейді. Тек қана Галапагосс аралдарында жүзетін ең үлкен кесіртке – алып теңіз игуанасы мекендейді. 


Әлемдік дайв-туризм географиясы

Дайвинг индустриясы және әлемдегі даму перспективасы
Дайв туристерге қызмет көрсету барлық дайвинг индустриясының пайда болуына әкелді. Қазір оның құрамына дайвер-нұсқаушылар, сүңгуір жабдықтарын өндірушілер, көтерме және бөлшек сүңгуір жабдықтарын сатушылары бар туристік фирмалар жатады. Дайвингке мамандандырылған курорттардың саны өсуде. Су астында жүзуге оқытатын бірнеше танымал халықаралық мектептер бар. Әлемде дайв-туризм бойынша көптеген көрме–сатылымдар, дайв-туризм бойынша жәрмеңкелер, суасты кинолары және суреттер фестивальдері өткізіледі. Олардың көбісі дәстүрлі болды. Қыс кезінде ірі европалық шоулар өткізілді, мысалы: Парижде, Барселонада, Мәскеуде халықаралық “Көктем ” фестивалі өткізіледі. Көктем – америка континентінде “Су асты” фестивалі уақыты. Олар жаңа құрал-саймандармен, дайв-туризмнің жаңа бағыттарымен, сонымен қатар су асты өмірі туралы кинолармен, кітаптармен, картиналармен таныстырады. Қазіргі кезде дайвинг – жаңа , бірақ перспективті, өзіне жаңадан назар аудартып жатқан спорт түрі.

Дайвингпен айналысуға арналған мекендердің ең алғашқылары болып Үнді мұхитындағы Сейшель және 
Мальдив
аралдары кіреді. Бұл жерде жаңадан дайвингпен айналысушылар мен аквалангшы-спортсмендерге де жағдай жасалған.
Сейшель
аралдары әлемдегі ең әдемі тропикалық аралдар, аралда көптеген сүңгу орындары бар. Бұлар батқан кемелер және маржан бақшалар. Үлкен түрлі балықтар, ірі манттар және кит акулалары жиі кездеседі. Сейшель аралының айналасындағы кіші сулар әлемнің ең үздік ондығына кіреді және артықшылыққа, қауіпсіздікке ие болып келеді. Туристік маусым жыл бойына созылады. 
Мальдив аралы теңіз-жағажай демалысына және танымдық дайв-туризміне маманданады. Мамыр айынан қазанға дейін жылдық шарттар жиі суастына бату мүмкіндігін шектейді, бірақ әрбір аралдың жанында кез келген ауа райында тура жағадан сүңгуге болатын House reef - "үй рифі" бар. Kandu Olhi жеріне көптеген ұсыныстар түседі. Мұхиттан рифке дейін жалғастырушы тоннельдер, яғни қаяуларда, маржанның өсуін және үлкен балықтарды көруге болады. 

Экстремальді туризм – бұл үздіксіз қауіп пен мақсатқа жету, бұл адам мүмкіндіктері шегіндегі өмір, бұл қоршаған әлемді көру және сезіну. Экстремальді туризммен әртүрлі жастағы, мамандығы және мәдениеті, қоғамдағы орны әртүрлі адамдар айналысады.
Экстремалды туризмнің тарихы экстремальдық спорт түрлерінің, соның ішінде скайсерфинг, трекинг, хели-ски, фри-райд рафтинг т.б. түрлерінің тарихымен тығыз байланысты. Қазіргі таңда экстремальды туризмге әртүрлі спорттық демалыс түрлерін, қауіпті және жылдам түрлері кіреді.

Экстремальді туризм
Скейтбординг – серфинг секілді жағажайлық көңiл көтерудің түрі болып табылады. 1950 жылдың соңына қарай серферлер түрегелiп тұрып немесе арбаларда отырып жағажайларға жинастырыла бастады. 1965 жылы ең алғаш заводтық роликтік тақталар шыға бастады. Скейтмануфактурдың негізін қалаушылар мен акционерлері 18-20 жастағы жас адамдар болды.

Көше экстримі - «стрит-стайл» (Street Style). Арнайы жабдықталған скейт саябақтары мынандай қалалық «кедергілер» бойынша: орындықтар, сүйеніштер, табалдырықтар, парапеттер қалыптасуда. 1991 жылдан бастап кең тараған стилі «флет» (табиғи қалалық рельефтерде тегіс жоғары техникалық әрекеттер (трюк) болды. Ол жылдам дамып, «кик-флип» ретінде өсті және қазірдің өзінде үстем болып тұр. 1995 жылы американдық корпорация «И-Эс-Пи–Эн» эктремальді-ойын (Х-games) өткізу үшін патент алды. Бұл стрит–стайлдың ресми мойындалуы болды және оны спорттан бөлектетті. Шынымен кең танымал экстремальді–ойынның олимпиадалық қозғалысқа қарағанда маңыздылығы жоғары. 


Сноубординг. 1970 жылдың басында қысқы снерф–тақтасының әр түрі пайда болды. 1970 жылдардың ортасында сноуборд бізге таныс аймақта шықты: Юта (АҚШ) штатында тақтайша ағаштан темір дөңгелекпен бірге жасалынған болатын. 1977 жылы тақтайшаның топтамасы шыға бастады. 1981 жылы АҚШ-та сноуборд бойынша алғашқы жарыстың ашылуы өткізілді. 1990 жылдардың басында сноубордтың Халықаралық федерациясы құрылды. 1998 жылы Нагаяда сноуборд олимпиядалық спорт түрі ретінде сынға түсті. Болжам бойынша, сноубордта сырғанайтын әлемдегі халық саны жақында 5млн-ға өседі. 

Скайсерфинг. 1987 жылы француздық парашютшы Ж.Крюзьяня тақтайшада скайсерфингтердің ұстанымы бойынша тұрып бірінші секірісін жасады. Ол сноубордтың бекітпелері қойылған қарапайым тақтайшаны су серфингісі үшін қолданды.
Скайсерфинг маңызды кезеңі дамуы 1990 жылы болды. Техаста фристайл бойынша Әлемнің бірінші чемпионаты болды. Сол кезеңнен бастап парашютты спорт түрі дами бастады. Жаңа бағыттың негізгі тұжырымдамасы – парашютшының еркін максимальды қозғалысындағы еркін құлауы болып табылады. Сол уақыттың скайсерфинг дамуының орталығының - Францияның-ол барлық Еуропаға тарайды, ал кейін парашютшылардың өз арасында белгілі және танымал болады, көбінесе АҚШта.
1992 г. Францияның парашютизмының федерациясы скайсерфинг парашютті спорттың жаңа көрінісін мойындады. 
Спелеотуризм
Оның негізгі сипаттамаларына жер асты өтпе маршруттар қиындығындағы үңгірлердің түрлілігімен ерекшеленген (құдық, шұңқыр, жіңішке тесіктер, жерасты өзендер және т.б.) әдеттегідей , температураның төмен кезіндегі жоғары ауа ылғалдылығында (100%-ға дейін) жарықтың жоқтығы болып табылады. Спелеотуризм шыдамдықты, күшті, ептілікті, жер астында тіршілікті қамтамасыз ететін жабдықтар мен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін құрал-саймандарды қолдануды, жақсы жүзе алу дағдылығын (керек кезде аквалангпен бірге), тауға шығу дағдылығының болуын талап етеді. 

Фри-райд 
– шаңғымен немесе сноубордпен дайын емес тау баурайы трассаларынан еркін түсу жатады. Фри-райдерлер жоғары жылдамдықпен қауіпті тау баурайларынан еркін түсіп, жартас (құз) пен карниздерден құлап, орманда тау шаңғыларын тебеді. Оның шеберлігі маршрутты өту техникасының стиліне, құлаудың жоқтығы, қозғалысының (жүріс) тоқтаусыздығы мен түсуінің жылдамдығына қарап бағаланады.


Кайтсерфинг 
(kite-қағазды, serf- соқпа толқын ) немесе флайсерфинг , басқа жаңа сәнді экстрим түрлері сияқты адамдардың жаңашыл сезімдерге ұмтылысының нәтижесінде пайда болды. 1998 жылы ол экстремалды туризм түрі ретінде нақты қалыптасты. Кайтсерфинг - универсалды , оның маңызы – ұшу . Қайықтарда , шаңғы, скейтбордтарда, роликтерде, сноубордтарда, баггиде және т.б . ұшуға болады. Кәсіби кайтсерфингистер 10 м биіктікке секіре алады және қашықтықты жарты жүз метрге дейін жаба алады.

Хели-ски.
Тікұшақ көмегімен шаңғы тебу 40 жыл бұрын басталған. Тікұшақ (Helicopter) пен шаңғының (Ski) негізгі элементтерін қосқанда, нәтижесінде шаңғы дисциплинасының жаңа атауы қалыптасты. Ол атау - «хели-ски» деп аталады. Бұл спорт түрінің мәні – тікұшақ туристті тау шыңына көтереді, ал сол жақтан турист өзі шаңғының көмегімен төмен түседі.
Хели-скимен тау орындарында айналысуға болады. 1980 ж. ең арзан және де ең керемет орындар болып Үнді елінің курорттары болып есептелінген. Қазіргі уақытта хели-скидің негізгі әлемдік орталықтары - Жаңа Зеландияның таулы аймақтары, Аляска және де Оңт.Америка болып саналады.



Каньонинг
- белсенді туризмнің жаңа түрі, таудан тау өзендері мен жартастарынан қосымша көмексіз құралдар арқылы түсуді қамтиды. Түсу кезінде тым болмаса қайық та, салдар да қолданылмайды, каньонингпен айналысу сабақтарында аздаған қауіпсіздік құралдарын (гидрокостьюмдер, құтқарғыш жилеттер және шлем) қолдануға рұқсат етіледі. Бұл туризмнің түрі, белсенді туризмнің басқа да түрлері сияқты барлық альпілік мемлекеттерде дамып жатыр.
Вейкбординг
(вейкборд) - өзімен тау шаңғылары, серфинг, сноуборд және скейтбордтан "коктейльді" ұсынады. Олардың барлығы сырғанаудың техникасы, іс-әрекеттері мен құрал-саймандарға әсер етіп қана қоймады, вейкбордингке өз мәдениетінің бөлігін берді. Америкада туылған бұл су қызығушылығы Европаға жетті. Ондаған жылдың ішінде энтузиасттар тобының хоббиінен вейкбординг өте танымал және көрушілік спорттың түріне айналды. 

Экстрим-туризм индустриясының тіпті шапшаң дамуын танымал демалыс түрлерінің тізімінің үнемі жаңартылып отырғанынан бағалауға болады. Мысалы, атақты "тарзанка" бірталай қиындатылып, банги-джампингке (bungy jumping) айналды. Көпірден төмен баспен секіру кезінде жерге 10-20 метр қалғанда адреналинді шығарудың ең жақсы жолы дейді. 
Экстримнің басқа, салыстырмалы жаңа түрі вота-баг (water bug). Спортшы тақтайға (қысқа пластмассалы шана секілді) құтқарушы жилет пен каска киіп жатады және қарқынды өзенге түседі. Спортшы құтқарушы тақтайға жабысып табалдырықтар мен кедергілерден өтеді.
Қазіргі таңда, жаңа экстремальдық ойын-сауық бұл – зорб (zorb). Үлкен пластикалық шарда (дәлірек айтқанда: екі шар, біреуінің ішінде) адам орналасады. Оның қолдары мен аяқтары ішкі қабырғаларға бекітіледі, және де белін белбеуге іледі. Сосын, шарды таудан итереді, және ол секіріп, секіріп өте қатты жылдамдықпен ұшады. Күрделендіру үшін зорбқа су құяды, бірақ турист тұншығып қалмайтындай, тек қана түсу барысында сергіді. 
Жақында ғана туризмнің өте бір қызықты түрі – торнадоға шабуыл пайда болды. АҚШ-та клиенттерге тірі торнадомен кездесуді кепілдік беретін бірнеше арнайы қызметтер жұмыс істейді, мысалы: Колорадтық фирма «Ф5 Торнадо». Туристік қызметтен басқа, олар басқа да қызметтер мен функцияларды атқарады. Көп жағдайда орталыққа түсетін қауіп-қатерлер туралы ақпараттарды жіберіп отырады, яғни көптеген төңіректегі елді мекендерге, құйын жетпеген жерлерге де жібереді.

...