Қазақстан көлдері мен су қоймаларын зерттеу тарихы

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі                                  әл-Фараби атындағы  Қазақ Ұлттық Университеті

                                  [pic 1]

   Факультеті: «География және табиғатты пайдалану»

   Кафедрасы: «Гидрология және метеорология»

                                     СӨЖ

Тақырыбы: «Қазақстан көлдері мен су қоймаларын зерттеу тарихы»

                                                                        Орындаған: Бекзат А. Б.

                                                                        Тексерген: Жанабаева Ж. А.

                                               Алматы - 2020 жыл                                                                                                                                                                            

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

2.1 Қазақстан көлдерінің типтері

2.2 Қазақстан көлдерінің пайда болу тарихы

2.3  Қазақстан су қоймалары

ІІІ. Қорытынды

ІV. Қорытынды бөлім

Кіріспе

Қазақстанда су бетінің жалпы ауданы 45 мың км2 болатын 48 мыңнан астам үлкен және кіші көлдер бар. Каспий және Арал теңіздері, Балқаш көлі сияқты ірі көлдерден басқа, саны бойынша (94%) ауданы 1 км2-ден аз шағын көлдер басым. Көлдердің барлығы дерлік ағынсыз және су деңгейінің күрт өзгеруімен сипатталады. Көптеген көлдердегі су тұзды, олардың көпшілігі өздігінен отырады және тұз өндіруге қызмет етеді. Қазақстанда ауданы 100 км2 және одан астам 21 көл бар. Олар республика көлдерінің жалпы ауданының 60% - ын алып жатыр.

Қазақстан көлдерінің екі ерекшелігі бар. Олардың біріншісі Қазақстанның табиғи аймақтары бойынша біркелкі бөлінбейді. Республиканың солтүстік бөлігінде көлдер өте көп, мұнда көптеген жабық ойпаттар бар. Мысалы, солтүстігінде орманды дала және дала аймақтарында 25287 көл, ал жартылай шөл және шөл зоналарында 20000-ға жуық көл бар.

Қазақстан көлдерінің екінші ерекшелігі - олардың жас ерекшелігі: олар әр түрлі уақытта қалыптасқан. Жазық-таулы бөлігіндегі көлдердің көпшілігі дамудың кеш кезеңін бастан кешуде. Қазақстанның биік таулы аймақтарының көлдері (оның 3 мыңға жуығы) жасына қарай жазықтардан әлдеқайда кеш пайда болған. Олар біркелкі емес таралған және әртүрлі биіктікте кездеседі. Көлдердің ең көп саны 1400-ден 2800 м биіктікте орналасқан, өйткені 1400 м-ден төмен, қатты көрінетін су эрозиясы көлдердің пайда болуына жол бермейді, ал 2800 м-ден жоғары болса, олардың саны күрт азаяды.

Су қоймалары халық шаруашылығы үшін маңызды. Олар тұрмыстық қажеттіліктерге, егістіктерді суаруға, энергия, көлік, рекреациялық мәселелерді шешуге, сондай-ақ спорттық және балық аулау мақсаттарына су береді. Су қоймасы көлден жасына, пішініне, судың күші мен сипаттамаларына, канал және мұз режиміне байланысты айтарлықтай ерекшеленеді. Су қоймасының жасы аз болғандықтан, жағалауды тік беткейлер, ал қабаттың терең бөлігінің деформациясы қарқынды өңдейді. [1]

ІІ. Негізгі бөлім

2.1  Қазақстан көлдерінің типтері

Қазаншұңқырлардың шығу тегі бойынша қазақстандық көлдер мынадай типтерге бөлінеді:

[pic 2]

Тектоникалық көлдер. Жер қыртысының ақаулар бойымен созылған созылған бөлімдерінің грабендерін сумен толтыру нәтижесінде тектоникалық көлдер пайда болады. Грабендер жер қыртысының қателіктерінде пайда болатындықтан, мұндай көлдердің жағалары тік болып келеді.

Қазақстан аумағында мұндай көлдер оңтүстік-шығыс таулы аймақтарда және Сарыарқада жиі кездеседі. Оларға Жайсаң, Марқакөл, Қарасор, Теңіз Қорғалжын және Көкшетау топтары, бұрынғы Есік көлі және т.б. жатады.