Шпаргалка по "Биоэтике"

Билет №1

1.Биоэтиканың ғылым ретінде  пайда болуы және қоршаған ортаны қорғаудығы мәселелер.

Биоэтика (грек тілінен. өмір +  мінез — құлық, іс-әрекеттер") - ХХ ғасырдың ортасында философиялық пәндер (ең алдымен Этика), Құқықтану, жаратылыстану ғылымдарының қиылысында қалыптасқан медицина мен биологиядағы адам қызметінің моральдық аспектісіне қатысты пәнаралық зерттеулер саласы.

Биоэтика термимін алғаш рет 1927 жылы Фриц Яр қолданған. 1969 жылы американдық онколог және биохимик В. Р. Поттер этикалық мәселелерді атап өтіп, өзінің «Биоэтика: болашақтың көпірі» деген (1971) кітабында экологиялық этиканың ерекше вариантын белгілеу үшін қолданған.

Биоэтиканың қазіргі тағдағы практикалық сұрақтары мен мәселелері:

➢ аборттың моральдық және философиялық мәселелері;

➢ контрацепция және жаңа репродуктивтік технологиялар (жасанды ұрықтандыру, "пробиркада" ұрықтандыру, суррогат ана болу);

➢ адамдар мен жануарларға эксперименттер жүргізу;

➢ ақпараттандырылған келісім алу және пациенттердің құқықтарын қамтамасыз ету (оның ішінде құзыреттілігі шектеулі-мысалы, балалар немесе психиатриялық науқастар);

➢ өліп жатқан науқастарға қатысты проблемалар (хоспис);

➢ вакцинация және ЖҚТБ;

➢ демографиялық саясат және отбасын жоспарлау;

➢ генетика (геномдық зерттеулер, гендік инженерия және гендік терапия проблемаларын қоса алғанда);

➢ трансплантология;

➢ денсаулық сақтаудағы әділеттілік;

➢ адамды клондау, бағаналы жасушаларды манипуляциялау.

Биоэтиканың алғашқы даму кезеңінің қорытындылары төрт томдық "биоэтика энциклопедиясында" (1976) жарияланған. Осы энциклопедияда ұсынылған материалға сүйене отырып, биоэтиканың негізгі мазмұнын құрайтын проблемалардың бес тобын ажыратуға болады. Бірінші топқа биоэтика жұмыс істейтін негізгі ұғымдар кіреді. Бұл қажетті теориялық база, биоэтиканың категориялық аппараты. Бұған денсаулық пен аурудың, өмір мен өлімнің анықтамалары, адам, тұлға, эвтаназия және т. б. ұғымдары кіреді. Биоэтика проблемаларының екінші тобы адамның өмір сүруінің төтенше немесе ерекше жағдайларымен, туылу және өлім, ауру және ағзаларды трансплантациялау фактілерімен байланысты. Үшінші топ адамның биологиялық табиғатына араласумен байланысты. Төртінші топқа экологиялық мәселелерді бөлуге болады: қоршаған ортаны қорғау, жануарларды қорғау және т. б. Бесінші топқа биоэтиканың дамуына байланысты жаңа дыбыс алған әлеуметтік мәселелер кіреді. Бұл әлеуметтік бағынбау және патернализм, әділеттілік, бостандық және болашақ ұрпақ алдындағы моральдық міндет мәселелері.

2.Биологиялық тірі ағзалар түрлеріне бөгде генді енгізу жолдары.

Геномында бөтен ген (немесе гендер) бар жануарлар трансгенді (немесе трансформацияланған) деп аталады. Трансгенді жануарлар алу трансгеноз әдісі арқылы іске асады. Трансгеноз деп генді бір биологиялық жүйеден басқа жүйеге жаңа белгілері бар организмнің жаңа формасын алу үшін жасанды жолмен тасымалдауды түсінеді. Трансгенді жануарлар әр түрлі биологиялық активті биотехнологиялық заттарды синтездеу және бағалы белгілері (тұқымдылығы және өсу қарқындылығы жоғары, вирустық ауруларға төзімді т. б.) бар малдардың, жаңа тұқымдарын алу үшін қолданылуы мүмкін.

Трансгенді жануарларды алу үшін рекомбинатты гендерді микротүтікше және микрокапиллярлар көмегімен ұрықтанған ооциттің (жұмыртқа клетканың) пронуклеусіне енгізу әдісі кең қолданылады. Трансгеноз әдісі арқылы трансгенді тышқандар алу жақсы зерттелген. Мұның басты себебі болып тышқан ооциттері цитоплазмасының мөлдір болуы саналады. Басқа жануарлардың, соның ішінде малдың ооциттері мөлдір емес, сондықтан рекомбинантты ДНҚ-ны пронуклеуске енгізу өте күрделі және қиын іс. Осыған қарамай, соңғы кезде әр түрлі әдістемелік және техникалық жетілдірулер арқасында трансгенді қой, сиыр, шошқа және қоян алу іске асты (Хаммер және т. б., 1985; Крамер және т. б., 1986; Чёч, 1987).