Түраралық бәсекелесу, олардың эволюциялық рөлі

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Биология және биотехнология факультеті

Биофизика, биомедицина және нейроғылымдар кафедрасы

[pic 1]

Тақырыбы:

Түраралық бәсекелесу, олардың эволюциялық рөлі.

                                                                                    Орындаған: Темірхан Ақмарал

                                                                        Тексерген: Калимагамбетов А.М.

Алматы 2021

ЖОСПАР:

КІРІСПЕ...................................................................................................................3

2.1. Түраралық бәсекелестік және оның түрлері.

Түраралық бәсекелестік және оның рөлі ..............................................................4

2.2. Түраралық және түрішілік бәсекелестіктің ортақ белгілері.........................5

2.3. Түрлердің араласуы..........................................................................................6

ҚОРЫТЫНДЫ.........................................................................................................8

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР..................................................................9

КІРІСПЕ

Әр түрлі популяцияның даралары өмірлік ресурстарға (су, тамақ, жарық) және кеңістік үшін бір - бірімен бәсекелесе алады. Түраралық бәсекелестік ресурс шектеулі болған кезде пайда болады және түрлердің қажеттіліктері ұқсас болып келеді , мысалы үшін , олар бір тағамды пайдаланады делік. Егер ресурс мол болса, онда қажеттіліктері өте ұқсас түрлер арасында бәсекелестік пайда болмайды. Тіпті Дарвин шегірткелер мен шөп қоректі сүтқоректілердің бәсекелес екенін атап көрсеткен болатын, себебі олардың барлығы шөпті өсімдіктермен қоректенеді. Өсімдік түрлері арасындағы бәсекелестік қатынаста олардың тамыр жүйесі көбінесе ауа бөліктеріне қарағанда үлкен рөл атқарады. Оның үстіне бір түрдің екінші түрге қысым көрсетуі әр түрлі жолдармен жүзеге асуы мүмкін. Бір жағдайда қажетті минералдар мен топырақтың ылғалдылығы алынады. Бұл, ең алдымен, барлық арамшөптердің теріс әсерін көрсетеді. Басқа жағдайда бір түрдің тамыр жүйесін оқшаулау басқа түрдің дамуын тежеуі мүмкін, сонымен қатар топырақтың химиялық құрамын өзгертуі мүмкін. Осылайша, бидай мен бидайдың тамыр секрециялары қарағай мен сары акация көшеттеріне тіршілігінде кедергілер жасап отырады. Бәсекеге қабілетті ағзалардың формалары әр түрлі болуы мүмкін: яғни, әр түрдегі даралардың тікелей физикалық күресінен олардың бейбіт қатар өмір сүруіне дейінгі аралықты алуы мүмкін. Бәсекелестердің бір-біріне белсенді әсер етуінің мысалдары-баяу өсетін ағаштарды аралас екпелерде тез өсетін ағаштардың басуы, сондай-ақ, антибиотиктерді қолдану арқылы саңырауқұлақтардың бактериялық өсуін басуы секілді бәсекелестіктерді айтуға болады. Түраралық бәсекелестік бәсекелес түрлер арасындағы экологиялық айырмашылықтардың ұлғаюына, яғни экологиялық тауашалардың бөлінуіне әкеледі. Экологиялық орындар - бұл олардың қауымдастықта алатын түрінің орны, оның басқа түрлермен байланысының кешені және қоршаған орта жағдайлары. «Экологиялық орны» түсінігін «тіршілік ету ортасы» ұғымынан ажырату керек. Соңғы жағдайда, біз тіршілік ететін кеңістіктің бір бөлігі туралы айтамыз, оның тіршілік етуіне қажетті жағдайлар бар. Түрдің экологиялық тауашасы қоршаған ортаның жағдайымен ғана анықталмайды.Ол оның бүкіл өмір салтын сипаттайды.Америкалық эколог Ю.Одумның бейнелі өрнегі бойынша тіршілік ету ортасы - түрдің «мекен -жайы», ал экологиялық орны - бұл оның «мамандығы». Көп түрлілік қоғамдастықта тіршілік ететін түрлер әр түрлі экологиялық орындарды алады, яғни олар тіршілік ету ортасының негізгі ресурстарын пайдалануға маманданған. Алайда, қосымша ресурстар тұрғысынан экологиялық орындарды қабаттастыруға болады, бұл табиғи қауымдастықтардың тұрақтылығының артуына ықпал етеді. Ал түр қауымдастықтан шыққан кезде оның рөлін басқа түрлер алады.