Қазақтың белгілі қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының ұлттыұ сананы қалыптастырудағы рөлі

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

         Әл Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Факультеті: физика техникалық факультет

Кафедра: Плазмалық физикасв нанотехнология және компютерлік физика

        ЭССЕ

Тақырыбы: Қазақтың белгілі қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының ұлттыұ сананы қалыптастырудағы рөлі

Орындаған: Ахмедия Асылжан Тплғатқызы

Тексерген: Тасилова Назия Айтбаевна

Жоспар: 

1. Кіріспе

2. Өмір белестері

3. Шығармалар

4. Қорытынды

5. Әдебиеттер 

Ахмет Байтұрсынов — қоғам кайраткері, ақын, әдебиеттанушы, лингвист, аудармашы, публицист, ағартушы-ғалым, ұлт ұстазы.
1873 жылы, қаңтар айында Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытүбек деген жерде дүниегекелді.
Әділетсіз орыс оязының зорлығына қарсы тұрғанәкесі Байтұрсынның 15 жылға Сібірге жераударылуы он үш жасар бала Ахметтің жүрегінеөшпестей жара салады.
1886-1891 жылдары Торғай қаласындагы екісыныптық мектепте, 1891-1895 жылдарыОрынбордагы мұғалімдер даярлайтын мектептеоқиды.
1895-1909 жылдары ұстаздықпен айналысып, бала оқытады.
1905 жылы жер меселесі, казақтың өз жерін өзінекайтару жөнінде патшаның атына хат жазушылардың бірі болады. Патша өкіметіненаразылығы үшін 1907, 1909 жылдары абақтығақамалады. 1910 жылы қазақ жерінен қуғындалып, Орынбор қаласына жер аударылады.
Халықтың ой-санасын оятуға бар күшін, қаламгерлік қуатын салып, 1909 жылы И.А.Крыловмысалдарын аударып, «Қырық мысал» жинағыншығарады. Қазақ поэзиясына өзіндік жаңалық, ою-ернек әкелген «Маса» жинағы А.Байтұрсыновтыңағартушылық, демократтық, гуманистік идеяларынхалыққа жеткізеді.
1913 жылдан 1917 жылға дейін М.Дулатовпен бірге«Қазақ» газетін шығарады. Саяси бағыттағымақалалары патша үкіметі орындарына жақпағанбасылымның редакторы ретінде А.Байтұрсыновбірнеше рет түрмеге жабылады.
Патша тақтан түскен соң Ахаң қазақ зиялыларыменбірігіп, ұлттық «Алаш» партиясын құрады. Кеңесүкіметі орнаған соң А.Байтұрсынов Қазақстанүкіметінің мүшесі, Халық ағарту Комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның төрағасыболып сайланады.
Орынбор, Ташкент, Алматы қалаларындағыпедагогикалык жоғарғы оқу орындарында сабақбереді. Голощекиндік асыра сілтеу саясатына қарсыболғаны үшін 1929, 1937 жылдары екі рет саясирепрессияға ілігіп, жазықсыз атылды.

Алаштың көрнекті қайраткері, ағартушы-ғалым. 1872 жылы Торғайдың Ақкөл жағасындығы (қазірҚостанай бол. Жангелдин ауд.) Сарытүбек жеріндетуған. 1884 жылы ауыл мектебін, 1891 жылыТорғайдағы орыс-қырғыз училищесін, 1895 жылыОрынбордағы мұғалімдер мектебін бітіріп, өзбетінше көп білім жиған. 1895-1909 жылдарыАқтөбе, Қостанай, Торғай уездерінің мектептерімен училищелерінде мұғалім болады. 1909 жылыпатша өкіметінің шет ұлттарға қарсы әрекетінекөзқарасын білдіргені үшін Семей абақтысынажабылады. Мұнда ол 1910 жылдың басына дейінотырады.
1910-1913 жылдары ағартушы қатаң бақылаужағдайында болады. 1913-1917 жылдары әйгілі«Қазақ» газетінің редакторы қызметін атқарады. Осы шақта ағартушы ұлттық Алаш қозғалысынжандандыруға атсалысады. Алаш партиясықұрылатын І жалпықазақ съезінің де, Алашавтономиясы жарияланатын ІІ жалпықазақ съезініңде ұйымдастыру және өткізу жұмысына белсенеқатысады. І съезде негізгі мәселелер бойыншахатшы болса, ІІ съездің шақыру комиссиясына енді. 1917 жылы 14 желтоқсанда Орынборда Алашпартиясының Торғай облыстық комитеті ашылып, қайраткер төраға (Ә.Бөкейхан) орынбасары болыпсайланады. Ұлт кеңесі құрылатын ІІ съезде Оқу-ағарту комиссиясын басқарады. 1919 жылы ұлттыңболашағы үшін кеңестер шебіне шығып, Өлкелікәскери төңкеріс комитетінің мүшесі болады. 1920-1921 жылдары Халық ағарту комиссары қызметінатқарады. 1920 жылы ол басында «Ұшқын» газетінің, кейіннен аты «Еңбек туы» боп өзгергеносы басылым жалғасының алқа мүшесі болды. Осы жылы желтоқсанда Әлихан, Смағұл, Жүсіпбек, Хайретдиндермен бірге «Қазақстан» мемлекеттікбаспасының сарапшылар алқасына енді. 1921-1922 жылдары Қазақ халыққа білім беру институтында(КИНО) ұстаздық етеді. 1922-1925 жылдары ХАК Ғылым комиссиясын басқарады. 1926-1929 жылдары Ташкенттегі Қазақ педагогика институтында, Алматыдағы Қазақ мемлекеттікпедагогика институтында қызмет атқарады. Ағартушы қайраткер ғалым, жаңа отандықғылымның көшбасшысы ретінде қалыптасты. Әдеби қызметі де қайраткерлігімен біртұтасыпкеткен. 1909 жылы шыққан «Қырық мысал», 1911 жылы жарияланған «Маса» жинақтары халықтыоятуға себепші болды. Ғалымның «Оқу құрал» (1912), «Тіл құрал» (1914), «Әліпби» (1924), «Әдебиет танытқыш» (1926), «Баяншы» (1926) еңбектері ұлт филологиясының негізін қалады. Ол1926 жылы Бакуде өткен ІІ Түріктану съезінеқатынасты. Саяси себеппен 1929 жылытұтқындалып, жер аударылды. 1937 жылы тағы да ұсталып, 1938 жылы нақақ атылды.