Классикалық кезеңдегі әлеуметтанушылар мен негізгі ұғымдар

Әлеуметтанудың классикалық кезеңі

Негізгі ұғымдар

Ұғымды кім қарастырды

Ұғымның мазмұны

Позитивизм

Огюст Конт

принципке негізделген, яғни барлығы шынайы дейтін философиялық бағыт.

Әлеуметтік статика

Огюст Конт

қоғамдық құбылыстардың зерттеуіне статистикалық әдіс қолдану.

Әлеуметтік динамика

Огюст Конт

қоғамды тұтас түрде сақтай отырып, әлеуметтік тәртіпті қамтамасыз ететін, тұрақты құрылымдарды зерттейтін, құбылыстардың жүйелі түрде ауысуын талдау үшін қолданылатын ұғым.

Социал-дарвинизм

Герберт Спенсер

адамзат дамуы заңдылықтарын биологиялық эволюциямен байланыстыратын және қоғамдық өмірдің анықтаушы факторлары ретінде өмір сүру үшін күресуге анағұрлым қабілеттілерді табиғи іріктеу принципін ұсынатын идеялық ағым.

Органикалық әлеуметтану

Герберт Спенсер

қоғамды биологиялыққа ұқсас және сол заңдылықтар бойынша дамитын әлеуметтік организм ретінде түсіну.

Қоғамның эволюциялық дамуы

Герберт Спенсер

Қоғамдық құбылыстарды талдауда қолданылатын әдіс.

Құрылымдық-функционалдық

Эмиль Дюркгейм

әлеуметтік ұйымдар мен оның қызметін зерттейді.

Аномия

Эмиль Дюркгейм

қоғамның құндылықтар жүйесiндегi түбегейлi дағдарыстарды бiлдiретiн ұғым.

Қоғамдық формациялар

Карл Маркс

адамзат қоғамының тарихи белгілі сатысының тұтас сипаттамасы, қоғам өмірінің өзара табиғи байланыстағы барлық жақтарын қамтиды.

Қоғамдық еңбек бөлінісі

Эмиль Дюркгейм

еңбек бөлінісін нақты адамдар үшін нақты жұмыс орындарын құру қоғам үшін пайдалы, себебі ол процестің репродуктивті қабілеттілігін арттырады және жұмысшылардың біліктілігін арттырады.

Буржуазия

Карл Маркс

елдегі капиталдың едәуір бөлігін иемденген әлеуметтік топ.

Пролетариат

Карл Маркс

капиталисттік қоғамда жалдамалы жұмысшы тобы.

Қоғамның революциялық дамуы

Карл Маркс

табиғат, қоғам өміріндегі, білім мен танымдағы сапалы өзгерістер.

Конфликтті көзқарас, конфликт теориясы

Карл Маркс

Қоғамдағы немесе мемлекеттер арасындағы, адамдар немесе топтар арасындағы ашық күрес.

Идеалды тип

Макс Вебер

Бюрократия

Макс Вебер

Басқарудың белгілі бір әдісі, басқарудың бұл процесін жүзеге асырып отыратын ерекше әлеуметтік топ.

Харизмалы тұлға

Макс Вебер

аса дарындылық; адамдардың үлкен массасына әсер етуге мүмкіндік беретін ерекше қасиет.

Престиж

Макс Вебер  

Белгілі бір адамның немесе әлеуметтік топтың, әлеуметтік жүйеде алатын орнын қоғамдық бағалау.

Әлеуметтік іс-әрекет

Макс Вебер

Ішкі және сыртқы сипатына , араласпауға немесе шыдай білетіндігіне қарамастан әрекет етуші жека адам немесе жеке адамдар онымен субъективті мән-мағынаны байланыстыратын іс-қимылды атайды.

Әлеуметтік мобильдік

Питирим Сорокин

Әр түрлі позициялар арасындағы жеке адамдар мен қоғамның әлеуметтік қозғалысы.