Девианттылық және қылмыскерліктің себеп-салдары

Кейс

Тақырыбы:Девианттылық және қылмыскерліктің себеп-салдары

Жағдай 1: Жасөспірімдердің агрессиясы

1. Ұсынылатын жағдайды зерттеу

Мектепте жасөспірімдер арасында агрессияның артуы байқалады. Оқушылар бір-біріне физикалық және психологиялық зиян келтіруде.

Қазақстан мектептеріндегі тәртіп бұзушылық мәселелері бірнеше аспектілермен байланысты. Соңғы жылдары балалар арасындағы агрессия және зорлық-зомбылық фактілері өскен, бұл құқық бұзушылықтардың санына әсер еткен. Мысалы, 2022 жылы жасөспірімдер жасаған қылмыстардың саны 13,4%-ға өсті. Кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтар саны 2023 жылдың алғашқы жартысында 844 жағдайды құраған .

Сонымен қатар, мектептерде цифрландыру жобаларының енгізілуі тәртіпті жақсартуға ықпал етті. Мысалы, Шымкентте мобильді қосымша арқылы оқушылардың сабаққа себепсіз келмеуі 10 есе азайды, ал құқық бұзушылық 75%-ға кеміді .

Оқу-ағарту министрлігі де білім беру ұйымдарында тәртіпті жақсарту үшін шаралар қабылдауда. Мектептерде ішкі тәртіп ережелері бекітіліп, балалардың тәртібін қадағалауға ерекше көңіл бөлінуде .

Бұл деректер мектептердегі тәртіп бұзушылық мәселесінің кешенді шешуді талап ететіндігін көрсетеді, соның ішінде оқушыларды қауіпсіздікпен қамтамасыз ету және агрессияның алдын алу маңызды.

2. Мәселені шешудің ықтимал жолдары

• Психологиялық қолдау: Оқушыларға тұрақты түрде психологиялық кеңес беру тәртіпті жақсартудың тиімді әдісі болып саналады. Психологтар балалармен жұмыс істеу барысында олардың эмоционалды жай-күйін бақылай алады, агрессияның алдын алу және суицид қаупін төмендету бойынша шаралар қолдана алады. 2023-2025 жылдарға арналған балаларды қорғау жоспары осы бағытта психолог мамандарды көбейту және балаларға психологиялық қолдауды күшейтуді көздейді.
• Тәртіп ережелерін күшейту: Мектептердің ішкі тәртіп ережелерін қатаңдату да оқушылардың тәртібін жақсартуға ықпал етеді. Оқу-ағарту министрлігі мектептерде қауіпсіздікті күшейту, мектеп формасын міндетті түрде кию және мінез-құлық ережелерін қатаңдату бойынша жұмыстар жүргізуде . Бұл ережелер оқушылардың тәртібін бақылауға көмектеседі және қауіпті жағдайларды азайтады.
• Ата-аналармен жұмыс: Ата-аналармен тығыз байланыс орнату және оларды балалардың мінез-құлқын қадағалауға тарту да маңызды. Цифрландыру жобалары, мысалы, мобильді қосымшалар арқылы ата-аналар сабаққа келмеу жағдайларын бақылап, балалардың мектептегі тәртібі туралы ақпарат ала алады . Ата-аналардың белсенді араласуы тәртіп бұзушылықты азайтуға септігін тигізеді.

3. Ең жақсы шешімді әзірлеу

• Психологиялық қолдау бағдарламасы: Оқушыларға арналған психологиялық қолдау бағдарламасын енгізу. Оқушылардың жеке мәселелерін шешуге және эмоционалды жағдайын жақсартуға бағытталған тұрақты сеанстар ұйымдастыру. Бір-бірімен қарым-қатынасты жақсарту үшін әлеуметтік дағдыларды дамытатын тренингтер өткізу. Бұл әдіс балалар арасындағы агрессия мен зорлық-зомбылықтың алдын алуға көмектеседі. Оқушыларға стресспен күресу, өзін-өзі басқару және шешім қабылдау дағдыларын үйрететін тренингтер ұйымдастыру.
• Тәртіп ережелерін жаңарту: Мектептегі тәртіп ережелерін жаңарту және оларды қатаң сақтау. Әрбір мектептің тәртіп ережелерін жаңарту, оларды оқушылар мен ата-аналарға түсіндіру. Мектеп формасын кию, сабаққа кешікпеу, мектеп аумағында агрессия көрсетуге тыйым салу сияқты ережелер енгізілуі мүмкін. Ережелерді бұзған жағдайда қолданылатын шараларды нақты белгілеу және оларды әділ түрде қолдану. Бұл оқушыларды тәртіп бұзудан сақтандыру үшін маңызды. Мобильді қосымшалар немесе онлайн-платформалар арқылы тәртіпті қадағалауды автоматтандыру, ата-аналарды дер кезінде хабардар ету.
• Ата-аналармен семинарлар: Ата-аналарға арналған семинарлар өткізу және оларды балалардың мінез-құлқын бақылауға тарту. Ата-аналарға балалардың психологиялық күйін түсіну және оларға қолдау көрсету туралы ақпарат беру. Ата-аналарға тиімді тәрбие әдістері, балалармен қарым-қатынасты жақсарту тәсілдері туралы кеңестер беру. Оқу үлгерімі мен тәртібі туралы ата-аналарға жиі хабарлама жіберу, ортақ іс-шаралар ұйымдастыру.

Жағдай 2: Жұмыссыздық

1. Ұсынылатын жағдайды зерттеу

Қалада жұмыссыздық деңгейі жоғары. Көптеген адамдар тұрақты жұмыс таба алмай жүр. 2024 жылы Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі шамамен 4,7%-ды құрайды. Бұл көрсеткіш елдегі экономикалық жағдайдың жалпы тұрақты екенін көрсетеді, бірақ жастар арасындағы жұмыссыздық мәселесі өзекті болып қалуда. 15 пен 34 жас аралығындағы жастар арасындағы жұмыссыздық 3,2%-ға тең, бұл өткен жылдармен салыстырғанда аздап төмендегенін көрсетеді. Ауылдық жерлер мен кейбір экономикалық салаларда жұмыссыздықтың маусымдық сипатқа ие болуы да байқалады.