Мәдениеттің құрылымы және оның бөліктер

Мәдениет адамға әлемге бейімделуге және мүмкіндігінше әлемді өзіне бейімдеуге көмектеседі.

Белгілі бір мәдениетке тән әлеуметтенудің түрі осы мәдениетке тән қауіптің түріне байланысты және сайып келгенде өзін-өзі сәйкестендірудің бұл түрі көп жағдайда мәдениет элементтерінің барлық конфигурациясына әсер ететін шынайы әлем мәдениеті мүшелерінің қабылдауын анықтайды. Сәйкестендірудің бейімделу функциясы адамның санасына сыртқы әлем түзетілген, бейімделген түрде көрінетін, бүкіл сыртқы әлемге тән алаңдаушылық деңгейі төмендегенін көрсетеді. Шындық «қорғау механизмдерінің»белсенділігі барысында ерекше мән алатын символдық элементтер арқылы құрылымдалады. Әрбір мәдениеттің өзінің «қорғау иерархиясы» бар және әрбір нақты қоғамның мүшелері өзінің психикасының белгілі бір қорғаныш қасиеттерін артықшылығы бойынша пайдаланады. Осы дәстүр аясында мәдениет пен тұлға арасындағы байланыс механизмін Г. Девере: «этникалық бейсаналық-бұл мәдени қауымының басқа мүшелерімен ортақ, индивид психикасының бейсаналық сегментінің бір бөлігі», -деді. Этникалық бейсаналық әрбір жаңа ұрпақ басым мәдени бейнелердің талаптарына сәйкес репрессиялауға үйренетін материалдан тұрады. Г. Девердің бұл тұжырымы тарихи этнология үшін аса маңызды.

Біз, мәдениетіміздің қорғаныс және бейімделу функциясы туралы айттық. Біріншіден, мәдениет әлеуметтік-мәдени жүйе реакциясының икемділігін қамтамасыз етеді және әрбір мәдениетті тасымалдаушыларды көптүрлі қауіп-қатерлерден сақтайды. Сондай ақ, кейде қауіпке барабар реакциялардан, кейде қауіпке сәйкес емес немесе психологиялық ширығуды басатын символикалық болуы мүмкін жағдайлардан қорғайтын көптеген әртүрлі қорғаныс тетіктерін қамтиды.

Кейде мәдениетте қауіпті реакцияның тұрақты алгоритмдері қалыптасады, ал, халық бір кездері сол бір қауіпті жағдайларда табысты болған әрекетін қайта-қайта қайталауы мүмкін. Мүмкін, мәдениет қауіпті жеңуге көмектеседі, кей жағдайларда олардың ескіруі салдарынан қауіпке қарсы жауап бере алмауы мүмкін. Мәселен, сонау ерте кезде пайда болған садақпен жаңа дәуірдегі қауіптің алдын алу мүмкін болмас еді.

Іс мұнда емес, ең бастысы, - әлемде кездесетін зұлымдықтың адам үшін өте қауіпті екенін білдіретін және кейде оны белгісіздіктен, адам үшін қауіп тудыратын алаңдаушылығын төмендету. Екіншіден, мәдениет қорғаныс механизмдерінің жиынтығы ғана емес, оның өзі қорғаныш функциясын білдіреді. Әлемнің мәдени бейнесі - адамның әлемге бейімделуіне оның ішінде, ең алдымен, психологиялық тұрғыдан бағытталған көп деңгейлі күрделі құрылым болып табылады.

Бұдан басқа, мәдениет адамдарға әлемге бейімделуге көмектеседі және мүмкіндігінше әлемді өздеріне бейімдейді.