XX ғасырдың екінші жартысындағы Ирак

Тақырып:         XX ғасырдың екінші жартысындағы Ирак

Жоспар

1.     II дүние жүзілік соғыс кезіндегі араб елінің ерекшеліктері

2.     Ұлтазаттық қозғалыстар. 1959 жылғы Ирак ревалюциясы

3.      1979ж «Сарай төңкерісі» С. Хуссейннің президент болуы

4.     Қазіргі кездегі Ирактың ішкі жэне сыртқы саясаты

Соғыс жылдары Иракта бірқатар патриоттық партиялар пайда болды. Олар халық партиясы, үлттық бірлік партиясы. Екі партияда нит-ң, үхақ саудагерлер мен қолөнер тарапынан қолдау тапты. Халық партиясының басшысы Азиз Шериф, үлттық бірлік партиясының басшысы Абдел Фаттах Ибрагим болды. Ирак коммитеті партиясының да ықпалы арта түсті. 1946ж сэуірде Ирак Ұлттық Демократиялық партиясы қүрылды. Либералдық партиясы жэне тэуелсіздік партиясы эрекет ете бастады. 1946ж бастап курд халқының үлттық мүддесін қорғаған КДП-сы эрекет ете бастады.

1946 жылы 23 ақпан либералдық көзқ-ғы қайр. Тауфик -ас-Сувейди бейбіт кезеңдегі 1 үкімет құрды. Жаңа үкімет елдегі эскери жағдайды баспасөз цензурасын алып тастады. 1947 ж наурызында парламент сайлау өткізді. 1948ж қаңтарда Партемутта қол қойылған келісім бойынша бүрынғысынша (1930) ағылшындар ирак қарулы күштеріне бақылау жүргізіп, Ирактың эскери-эуе базасын жэне басқа эскери объектілерін пайдалануды келісім шартты жаппай назарын туғызды. 2 ақпан Мухаммед-ас- Садр басқа жақаүкімет к-ді қабылдамай жэне ағ-ирак келісімін қайта қүрау ниетін мәлімдеуге мэжбүр болды.Бағдаттағы саяси бас көтеру пров-ға да таралып үлттық антиағыл-қ жэне анти манаполиялық көтеріліске үласты. Көтерісшілер ИҰДП, ИКП, КүрдДП, ¥лтты азат ету партиясы жэне Халық партиясы,с.қ. бірнеше қоғамдық үйымдарды біріктіруге ¥лттық бірлесу Комитетін қүрды. (қаңтар) Билеуші топтарды көтерілісшілер олардың талаптарына қүлақ асуға мэжбүрледі. Портамут к-ші жойылғаны жөнінде жарияланды. 1948ж наурызда көтеріліске қатысатындарды қуғындау басталды. 1948ж мамырдағы араб - израйль соғысына байланысты елде эскери режим еңгізіліп, генерал-монархист Нури Сайдтың жақтастары оппазицияларға қысым жасауды күшейтті. Республика негізінен ИКП-на бағ. Оның жетекшілері Юсеф аш- Шабиби жэне Басим Жоғарғы трибуналдысотталып 1949ж ақпанда өлтірілді. Жаппай қуғын сүргін елдегі анти ағылшындық наразылықты уақыттша бәсеңдетгі.

1950ж басында барлық араб дүниесінде үлтазаттық қозғалыстардың жаңа серпіні байқ. Иракта Арабттық Социолистік қайта Өрлеу партиясы (БААС), Араб улттық қозғалысы жэне басқа жалпыарабтық үлттық солшыл-радикалдық үйымдардың филиалы құрылды.С.қ. реакцияда өз күштерін біріктіре бастады. Нури Сайд өзінің Кокс-лық одақ партиясын құрды. 1951ж Салех Джабрдің үлттық социолистік партиясы тіркелді. Бірақ күзде 1952ж үкімет парламентке сайлау жүргізуге келісті. 1953ж сайлау жүргізді сайлаубарысында сайлауға кысым жасалып, манархиялық қүр-тық жақтаушылары өткізілді. 1954ж қайта сайлау нэтижесінде Біріккен Ұлттық майдан жеңіске жетті.парламент сайлауы Ирактағы Британдық эскери-саяси жэне экономикалық күштеуді жою, демократиялық реформалар жэне тәуелсіз саясат жүргізу үрандарымен өтті.

Нури Саид бастаған монаполиялық топ эскеритөңкеріс жасауға шешім қабылдады. 1954ж тамызда ол парламенті таратты жэне барлық саяси партиялардың іс-эрекетіне тиым салды. Елде ашық эскери диктатура орныға бастады.

Манархиялық Ирак көрші мүсылман елдерінің реакциялық режимімен тығыз байланыс жасай бастады. 1955ж Бағдатта Англияның ықпалымен Ирак, Иран, Туркия жэне Пакистанның қатысуымен эскери-саяси блок құрылды. 1955ж ағылшын Ирак келісіміне сэйкес, Англия Иракқа эскери-саяси бақылау жүргізді жэне таяу жэне орта шығыстағы өзінің агресиялық акцияларына тартты. Ирактың Бағдаттық пактан шығу үшін күресте елдегі барлық үлттық патриоттық күштер бірікті. 1956ж қарашадағы ереуілдер, қарулы көтеріліске үласты. 1956ж желтоқсанда көтеріліс басып тасталынды.