Цилиндрлік проекция. Құрастырылуы мен есептелуі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ЖӘНЕ ГЕОГРАФИЯ ИНСТИТУТЫ

Практикалық сабақ

Цилиндрлік проекция. Құрастырылуы мен есептелуі

Орындаған: Дүйсенбек Бауыржан

                                             Тексерген: Бахыт М. Б.

Алматы, 2021

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ...................................................................................................... 3

1. НЕГІЗГІ БӨЛІМ:

1. Цилиндрлік проекция, цилиндрлік проекцияның жіктелуі.... 4
2. Цилндрлік проекцияның түрлері, жасалуы және есетелуі...... 4-6

1. Қалыпты цилиндрлік проекция............................................ 4
2. Көлденең цилиндрлік проекция........................................... 5
3. Қиғаш цилиндрлік проекция................................................ 6

ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................................ 7

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР............................................................. 8

КІРІСПЕ

Шар тәрізді Глобус біздің планетамыздың бетінің көрінісін бұрмалаусыз жеткізеді. Бірақ жерді картада жалпақ қағаз парағы ретінде бейнелегенде, оның бетінің жеке бөліктері бұрмаланады. Бұрмалану сфералық беттің жазықтықта көрсетілетін әдісіне байланысты. Сіз жерді сфера немесе сфероид ретінде қарастырсаңыз да, оның үш өлшемді бетін картадағы тегіс кескінге айналдыруыңыз керек. Математикалық заңдарға сәйкес жасалған бұл түрлендіру картографиялық проекция деп аталады.

        Картографиялық проекция - жер бетін жазықтықта бейнелеудің белгілі бір математикалық әдісі. Параллельдер мен меридиандардың қалыпты торының түріне сәйкес проекциялар: конустық, цилиндрлік, азимуттық проекция деп бөлінеді.

        Негізінен қолданыста кеңінен таралған, жер шарын цилиндрдің ішіне, параллельдер мен меридиандар бір-бірін дұрыс бұрыштармен кесіп өтетін түзу сызықтар болатындай етіп салынған – цилиндрлік проекция.

ЦИЛИНДРЛІК ПРОЕКЦИЯ

Цилиндрлік проекциялар глобус бетін цилиндрдің бүйір бетіне жобалау арқылы алынады (сур. 1.1).

[pic 1]

Сурет 1.1 - Цилиндрлік проеция

Цилиндр осінің Жердің айналу осіне қарай орналасуына байланысты цилиндрлік проекциялар:

1) қалыпты — цилиндрдің осі Жердің айналу осіне сәйкес келетін;

2) көлденең — цилиндрдің осі Жердің айналу осіне перпендикуляр;

3) қиғаш— цилиндрдің осі Жердің айналу осімен бір бұрыш жасайтын;

болып бөлінеді.

Қазіргі кезде әр-түрлі цилиндрлік проекциядағы карталар шығарылуда.[1]

Қалыпты тең бұрышты цилиндрлік проекция теңіз карталарын жасау үшін кеңінен қолданылады. Бұл проекция оны ұсынған голландиялық картографтың атымен Меркатор проекциясы деп те аталады. Бұл картографиялық проекция полюстерге жақындаған кезде пішіндерді бұрмалағаны үшін кеңінен сынға алынды, онда құрлық негізгі түрінен үлкен көрінеді. Дегенмен Меркатордың жақтаушылары, картограф бұл проекцияны географияны оқыту мақсатында емес, навигация арқылы зерттеуді жеңілдету мақсатында жасағанын айтады.