Бейне ойындарын аударудағы доместикация және форенизация стратегиялары

Бейне ойындарын аударудағы доместикация және форенизация стратегиялары

              Өнер мен технологияның алдында тұрған  бейне ойын феномені  шындық өміріміздің бір бөлігіне айналды. Өз өнімдерін шетелдік нарықта жылжытуға мүдделі әзірлеушілер бейне  ойындарды сапалы аудару проблемасына тап болды, бұл шетелдегі ойынның сәттілігіне тікелей байланысты. Бейне  ойындар - теледидар бағдарламасы сияқты аудиовизуалды өнім, сондықтан бейне ойынның аудармасы кинодағы дубляж, субтитр аудармасы және т.б. сияқты аударманың түрлерімен байланысты болып келеді. Бейне  ойындарды аудару- тек мәтіндік мазмұнды аудару ғана емес, сонымен қатар ойын мазмұны мен бағдарламалық жасақтаманы ұлттық талаптарға және тіпті мақсатты елдің құқықтық нормаларына бейімдеу болып табылады.

             Бейне ойынды сапалы аудару мәселесі күрделі халықаралық тәсілді қажет етеді және ойын сюжетіне тікелей байланысты мәтіндік модульдерді аударумен қатар, пайдаланушы интерфейсін, нұсқаулықтарды, бағдарламалық және аппараттық құралдарды, техникалық және жарнамалық ақпаратты, компьютерлік ойындардың ресми сайттарының нормативтік құжаттарын аударуды қамтиды. Бейне ойындардың аудармасы - функционалды үдеріс, оның басты мақсаты - әртүрлі халықтардың ойын барысында бірдей ләззат алуы және өзара тәжірибе алмасу.

               Ойын гипермәтін болғандықтан, оны аудару барысында жағдайға байланысты әрі доместикация, әрі  форенизация стратегияларын пайдалануға болады. Бұл терминдерді  алғаш қолданысқа енгізген - Л. Венути. Оның пікірінше,  доместикацияда адресаттың пайымдауы басты назарда болады, түпнұсқа мәтін көп қысқаруға ұшырағанмен, стратегия авторды оқырманға барынша жақындатады. Ол үшін аударма тіліне тән идиомалар, ауызекі сөйлеу, әзілдер қолданылады.  Ал форенизацияда өзге елдің тілдік және мәдени құндылықтары сақталып, оқырман авторға жақындайды. Форенизацияның аударма стратегиясы ретіндегі мақсаты - түпнұсқа тілінің ұлттық мәдени бояуын сақтау. [1]

Форенизация кезінде, Р. Леппихалмаға сәйкес, аудармашы сөзбе-сөз аударма стратегиясын, экспликация мен толықтыруды таңдайды, ал доместикация стратегиясында бейімделу, жалпылау сияқты аударма әдістерін қамтиды. [2]

          Ізденіс жұмысымыздың  мақсаты - ағылшын тіліндегі бейне ойын мазмұндарының аударылуындағы доместикация мен форенизация стратегияларын қарастыру.

Мақалада тілдік дереккөз ретінде    Uncharted 4 бейне ойындары алынды.

Мақсатты (түпнұсқада)тілде доместикация стратегиясын таңдағанда, аудармашы көп өзгеріс жасамауға тырысады; қабылдау жылдамдығы мен табиғилығы бірінші орынға қойылады. Форенизация стратегиясы, керісінше, аудармашыны аудармадағы мағынаның ықтимал бұрмалануына байланысты түпнұсқа мәтіннің ерекшелігін барынша сақтауға итермелейді. Доместикация және форенизация стратегияларын қаншалықты қолдану керек деген сұрақ аудармашы үшін оңай емес және шешім қабылдағанға дейін түпнұсқа мәтіннің мазмұнын жан-жақты талдауды қажет етеді. Доместикацияны жиі және шамадан тыс пайдалану түпнұсқаның стилі мен сипаттамаларын, шет тілі мәдениетінің өзіндік сипатын жоққа шығаруы мүмкін.

           Екінші жағынан, егер аудармада форенизация стратегиясы шамадан тыс орын алса, аударма қабылдаушы тарапқа түсініксіз жетеді. Аудармашы, әдетте, сапалы аудармаға қол жеткізу үшін екі тәсілді де қолданады; аударманың өзі диалектикалық үдерісті білдіреді. Доместикация мен форенизацияны пайдалану негізді және мақсатқа сай болуы тиіс. Мәтін түріне және мақсатты аудиторияға байланысты аудармашы біреуін таңдайды немесе екі тәсілді біріктіреді.

           Негізгі стратегиясы доместикация болған аударманың мысалы Witcher 3: Wild Hunt ойыны болуы мүмкін. Ойын ауызекі сөйлеу бірліктерімен, идиомалармен толықтырылған. Бұған ойынды поляк әзірлеушілері ғана емес, сонымен бірге қазақ локализациясының сапасы да ықпал етеді. Мысал ретінде бір кейіпкердің атын талдап көрейік. Поляк нұсқасында бұл кейіпкердің аты - Janek, ағылшын тілінде - Johnny, орыс тілінде Ивасик, қазақ аудармасында орыс тіліндегі   Ивасик нұсқасын сол қалпында ұсынған. Аударма кезінде кейіпкердің бейнесін аударма тілінің мәдениетін тасымалдаушылар үшін түсінікті ету үшін бейімделу жүргізілген. Дереккөз көрсету сілтеме