Топографиялық карталармен және пландармен жұмыс істеу

Зертханалық сабақ 1. Топографиялық карталармен және пландармен жұмыс істеу

Тапсырманың мақсаты:

• топографиялық карта мен план бойынша есептерді шешуді меңгеру.

Қеректі құралдар: Әр түрлі масштабтардағы карталар мен пландар жинағы, циркуль-өлшеуіш, масш- табтық сызғыш және транспортир.

Топографиялық карталар мен пландар геологиялық іздеу және барлау жұмыстарымен байланысты бір- сыпыра есептерді шешуге мүмкіндік береді. Оларға төмендегідей есептер жатады:

• картада берілген нүктенің геогра- фиялық және тікбұрышты координаталарын анықтау;

• картада шын және магниттік азимуттарды, бағыттың дирекциондық бұрышын анықтау;

• нүктелердің биіктігін анықтау;

• беткейдің құлама тіктігін және сызықтың көлбеулігін анықтау;

• карта бойынша жердің профилін жасау;

• трассаны берілген еңістікпен жобалау

• су жиналу ауданының шегін анықтау.

Картада берілген нүктенің геогра- фиялық және тікбұрышты координаталарын анықтау

А нүктесінің φA ендігін анықтау үшін (2.4-сурет) осы нүкте арқылы карта жиектемесінің оңтүстік қабыр- ғасына параллель сызықты жүргізеді. Секундтарын көзбен шамалап 37Ä осы параллельден жиектеменің оңтүстік қабырғасына дейінгі арақашықтықты табады. Оңтүстік жиектеменің ендігі 54040/-қа тең болғандықтан, ізделініп отырған А нүктесінің ендігі [pic 1] -қа тең.

Осыған ұқсас етіп А нүктесі арқылы шын меридианды жүргізіп, А нүктесінің бойлығын табады. Батыс жиектеменің бойлығы 18000/-қа тең болғандықтан, ізделіп отырған А нүктесінің бойлығы [pic 2] -қа тең.

Тікбұрышты координаталарды анықтау

В нүктесінің (2.5-сурет) тікбұ- рышты координаталарын анықтау үшін километрлік тордың цифрларын пайдалана отырып, берілген нүкте орналасқан оңтүстік-батыс бұрыштың Х0=27350м, У0=33250 м координаталарын табады. Содан кейін В нүктесінен квадрат қабырғаларына ВВ1 және ВВ2 перпендикулярларын түсіреді де, карта немесе план масштабын ескере отырып, олардың ұзындығын көлденең масштабтың көмегімен табады: ВВ1=Δх=20,10 м, ВВ2=Δу=21,30 м. Сонда В нүктесінің тікбұрышты координаталары мынаған тең:

Хв=Х0 + ΔХ=27350 +20,10 = 27370,10 м,

Ув=у0 + Δу=33250 +21,30 = 33271,30 м.

[pic 3]           [pic 4]

Картада берілген сызықтардың дирекциондық бұрышын, шын және магниттік азимуттарын анықтау

Егер картада берілген АВ сызығы координаталар торының сызығын қимайтын болса, онда оны тордың сызығын қиғанша созады (2.6-сурет). Қиылысқан С нүктесіне транс- портирдің нөлін және оның нөлдік диаметрін тордың сызығымен бет- тестіріп қойып, солтүстік бағыттан бастап сағат тілінің бағыты бойымен өлшегенде дирекциондық бұрыш α= 327045/-қа тең.