Сингапурдың сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тәжірибесінің ерекшелігі

1.2.        Сингапурдың сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тәжірибесінің ерекшелігі

Соңғы берілген мәліметтерге қарағанда Сингапур қазіргі уақытта Азиядағы ең аз коррупцияланған ел. Саяси және экономикалық тәуекелдерді басқару Transparency International компаниясы жүргізеді. Бұл мақалада Софиядағы сыбайлас жемқорлықтың негізгі себептерін, Сингапурдың сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясының ерекшеліктерін және Сингапурдың сыбайлас жемқорлықпен күресу тәжірибесін білуге болады.

Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы (БҰҰДБ) сыбайлас жемқорлықты «дұрыс емес пайдалану-мемлекеттік билік, жеке меншік немесе офис пара алу, қорқытып алу, ықпал ету арқылы пайда сатылым, непотизм, алаяқтық, жылдам ақша немесе ұрлау» ретінде анықтайды. Бұл анықтама  жеке  меншік секторындағы сыбайлас жемқорлыққа  пайдалынылады, өйткені ол тек бюрократиялық ғана емес, сонымен қатар саяси  сыбайлас жемқорлыққа қатысты. Көптеген мемлекеттік сыбайлас жемқорлық жағдайлары ақшаны дұрыс пайдаланбауды қамтиды, жеке пайдасы мен ресми билікті теріс пайдалану немесе ақшаға айырбастау және т.б. арнайы сатып алудың қоғамдық мүдделерін бұзу жеке артықшылықтары болып табылады. Сыбайлас жемқорлық көптеген Азия елдерінде маңызды мәселе, бірақ Сингапур елінде жемқорлық аз. Гонконгта орналасқан Саяси ұйым және Берлинде орналасқан Transparency International (TI) соңғы жылдарда «Экономикалық тәуекелді кеңес беру» ЖШС (PERC) бойынша жыл сайынғы сауалнамалар жүргізді. PERC деректері бойынша:  1996 жылы ПЕРК Швейцария мен Австралиядан кейін әлемдегі кем дегенде үшінші коррупцияланған ел ретінде Сингапурды иеленді және Азия елінде сыбайлас жемқорлықты зерттеуге  жол берілді.

Барлық елдерде сыбайлас жемқорлықпен күресуге бағытталған заңдар бар, бірақ Сингапурда сияқты қатаң және дәйекті түрдегі заңдар  өте аз үкіметтерде қолданылады. Басқа жерлерге қарағанда сыбайлас жемқорлық жоғары лауазымды тұлғалар арасында Сингапурда өте сирек кездеседі. 1996 жылы TI-ның сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексін жасады, зерттеу бойынша Азиялық 54 елдің арасында  Сингапур жетінші орынға, ал Пәкістан (53-орын) ең жемқор Азия елі болды. Сөйтсе де Сингапурдың 1997 жылғы ТБИ бойынша рейтингі тоғызыншы орынға дейін  төмендеді,  алайда ол әлі де ең аз жемқор ел атанды. 52 Азия елін зерттеуде Пәкістан(48-ші орын) Азиядағы ең сыбайластық ел ретінде өз позициясын сақтап қалды. 1998 және 1999 жылдары ТБИ бойынша Азиялық елдердің ең аз сыбайластық мәртебесі Сингапурдың жетінші рейтингін растайды, ал Индонезия (80-ші орын және бірлескен 96-шы орын) Пәкістанды(71-ші және бірлескен 87 орын) алмастырып, Азиядағы ең жемқор ел ретінде танылды. Алайда, британдық отарлау кезеңінде Сингапур жағдайы басқаша болды, сыбайлас жемқорлық болған кезде жұртшылықтың төмен тәуекелге ұшырауы, жоғары шенеуніктерді марапаттау қызметі сирек ұсталды, бірақ олар қатты жазаланбады.

Сингапурдағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес 1871 жылы басталды, ол заңсыз болды. Cыбайлас жемқорлық отаршылдық кезеңінде елеулі проблема болып қалды,  британдықтар оны тоқтатуға тырыспады. 1960 жылы Халық әрекет партиясы билікке келіп, Сыбайлас жемқорлық туралы заңның қабылдады. Сыбайлас жемқорлықтың алдын алу тергеу бюросына берілді. 1959 жылдың маусымында Халық әрекет партиясы билікке келгеннен кейін жемқорлықты қалай азайтты? Сингапурда сыбайлас жемқорлық неге аз? Сингапурдағы сыбайлас жемқорлықты болдырмау тәжірибесін қайдан үйренуге болады? Бұл сұрақтарға жауап беру үшін Сингапурдағы жемқорлықтың себептерін талқылау және Сингапурдың сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясының негізгі ерекшеліктерін айқындау керек.

1879 жылы Сингапур полициясының күштері (SPF) тиімсіз болып, зерттеу комиссиясы тағайындалды. Сол сияқты 1886 қоғамдық ойындарды тергеу үшін тағайындалған Штаттардың қоныстануы комиссиясы да полицияның сыбайлас жемқорлықты жақтағанын растады. 1845-1921 жж полиция жағдайлары жергілікті баспасөзде жарияланды, осы уақыт ішінде сыбайлас жемқорлық жөніндегі 172 оқиға хабарланды. Парақорлықтың ең таралған түрі: полицияның сыбайлас жемқорлық фактілері (109 оқиға ,63,4%) болды, соның ішіндегі 42 оқиғаларға (24,4%) ұрлық және тонау сияқты қылмыстық әрекеттерге  қатысуға мүмкіндік берді.