Макроэкономиканың зерттеу пәні және негізгі макроэкономикалық проблемалар

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім:

А) Қазіргі макроэкономика ғылымының қалыптасуы мен дамуы
Б) Макроэкономиканың зерттеу пәні және негізгі макроэкономикалық проблемалар

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Пандемия басталғаннан бері барлық елдердің экономикалары денсаулық сақтау дағдарысына, одан кейінгі экономикалық дағдарысқа және геосаяси тәуекелдің салдарына бейімделуге мәжбүр болды.  Бүкіл әлемде құқық үстемдігі мен экономикалық бостандықты қамтамасыз ету бойынша ахуал нашарлай түсуде, цифрлық қылмыстармен байланысты тәуекелдер саны артып келеді, инновациялық экожүйелердің жұмыс істеу тиімділігі төмендеді, адам әлеуетінің даму қарқыны баяулады. Пандемия әлемді айналмалы экономикадан алшақтатып, пластикті пайдалануды және қалдықтарды ұтымсыз басқаруды күрт арттырды, өйткені әлем өндіріс қалдықтарының айтарлықтай өсуіне әкелетін қауіпсіздік шараларын қабылдады. Бұл жағдайда елдердің бәсекеге қабілеттілігін қаншалықты сақтай алғанын бағалау маңызды.  

Осы баяндама Қазақстанның әлемдік рейтингтердегі орнын, оның күшті және әлсіз жақтарын анықтауға арналған. Заң үстемдігі Заң үстемдігі бұзылған елдерде 4,4 миллиард адам тұрады. 2022 жылы заңның үстемдігі жақсарғаннан (39%) көп елдерде (61%) әлсіреді. Адамның негізгі құқықтары мен бостандықтарын сақтау елдердің 66%-да төмендеді. Бүкіл әлемде заң үстемдігін нығайту үшін әлі көп жұмыс істеу керек, бұл сыбайлас жемқорлықты азайтуға, кедейлік және аурумен тиімді күресуге, адамдарды әділетсіздіктен қорғауға мүмкіндік береді.  

Цифрлық бәсекеге қабілеттілік  Бұлтты қызметтерді кеңінен қолдану тенденциясы, бизнес аспектілерінің, төлемдердің, жеке өзара әрекеттестіктің Интернетке ауысуы цифрлық қылмыстармен байланысты тәуекелдердің санын айтарлықтай арттырды.  Бұл ретте білімді қалыптастырудың қуатты орталықтарын құрған және ҒЗТКЖ-ға қомақты қаражат салатын елдердің киберқауіпсіздік саласында әлеуетке көбірек ие.  Бұл тұрғыда елдердің цифрлық бәсекеге қабілеттілігінің тұрақтылығы өзара байланысты екі факторға байланысты.  Біріншіден, жеке тұлғаларға арналған онлайн қызметтердің санын ғана емес, сапасын да арттыру;  Екіншіден, адамдар өздерінің жеке өміріне қол сұғылмаушылықты қорғауда өзін сезінуі керек.  Инновациялар Пандемия кезінде инновацияларға инвестициялар қарқынды өсуді көрсетті: ҒЗТКЖ-ға жаһандық инвестициялар 2020 жылы 3,3%-ға, тауар белгілерін тіркеуге халықаралық өтінімдер саны 15%-ға, венчурлік мәмілелер саны 46%-ға, ғылыми мақалалар саны алғаш рет 2021 жылы 2 млн-нан асты. Алайда, инновациялық дамудың болашағы екіұшты, кейбір сарапшылар еңбек өнімділігін едәуір арттыратын инновациялардың пайда болуы екіталай құбылыс деп санайды, басқалары екі инновациялық толқынға үміт артады: - сандық технологиялармен негізделген алдағы инновациялық толқын, оның негізінде супер есептеу технологиялары, жасанды интеллект және автоматтандыру жатыр;  - денсаулық сақтау, азық-түлік, қоршаған орта және мобильділікті трансформциялауға бағытталған биотехнологиядағы, нанотехнологиядағы, жаңа материалдардағы және басқа ғылымдардағы жетістіктерге негізделген терең ғылыми инновациялар толқыны.  Әлеуметтік прогресс  2023 жылы әлемде әлеуметтік прогрестің құлдырау қаупі бар. COVID19 пандемиясы жалғасуда және қазірдің өзінде барлық елдерде адам дамуының кері кетуіне әкелді.  169 елдің 52-сінде әлеуметтік прогрес деңгейінің төмендеуі байқалады. Прогрестің баяулауының басты себебі жеке құқықтардың шектелуі болды.  

Үш іргелі шешімге бағытталған саясат ағымдағы жағдайдан шығудың жолы болып табылады:  1. Жаңартылатын энергияға инвестиция салу, пандемия мен төтенше апаттарға дайындықты қамтамасыз ету планетарлық жүктемені жеңілдетеді және қоғамды жаһандық күйзелістермен жақсы күресуге дайындайды. 2. Сақтандыру, күтпеген жағдайлардан қорғаудың мүмкін құралы ретінде. 3. Инновация белгісіз қиындықтарға жауап ретінде. Экономикалық еркіндік Экономикалық қызметке көптеген шектеулер әлемдік экономикаға зиян келтіріп, көптеген елдердің экономикалық еркіндігін қысқартты. 177 елдің 34-і ғана «еркін» немесе «негізінен еркін» болып табылады. Бұл елдерде жан басына шаққандағы табыспен өлшенетін өмір сүру деңгейі басқа елдерге қарағанда 3 есе және «еркін емес» экономикалардың орташа табысынан 7 есе дерлік жоғары. Даму деңгейіне қарамастан, елдер салықтарды азайтуға, нормативтікқұқықтық базаны рационализациялауға, үлкен бәсекелестік үшін экономиканы ашуға және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске бағытталған саясат арқылы экономикалық еркіндікті кеңейту бойынша қадамдар жасай отырып, өздерінің экономикалық өсуін арттыра алады. Экологиялық тиімділік Пандемиядан туындаған экономикалық және әлеуметтік толқулар тұрақты дамуға қол жеткізу мәселесін күшейтуді жалғастыруда.