Бидайдың физикалық қасиеттері мен құрамы

Бидай — бүкіл әлемде 148 елдің негізгі азық-түлігі болып табылады және көптеген елдердің экономикасында ерекше орын алады. Бүкіл дәнді дақылдар өнімінің 60% мөлшері бидайдан алынады. Бидайдың жиырмадан астам түрі бар. Солардың ішінде ең көп тарағаны—жұмсақ бидай. Бұл дақылдын, алуан түрлі сорттары бар және олар жер шарының барлық аймақтарында егіледі. Біздің елімізде бидай ауа райы өте қатал Якут АССР-і жерінде, мүлде қар жатпайтын Закавказ айма- ғында, Қазақстан мен Орта Азияның аса құрғақ алқаптарында және Приморьенің ылғалды аудандарында өсіріледі. Азық-түлік өнімі ретінде бидайдың көптеген аса бағалы қасиеттері бар. Бидай дәні — аса құнарлы да қуатты азық, оны сақтау да қиын емес, бір жерден екінші жерге тасып жеткізу де оңай және оны өңдеп алуан түрлі өнім алуға болады.

Бидай дәні үш негізгі бөліктен тұрады ( 4,5)—эмбрион, эндосперма және әртүрлі биологиялық мақсаттағы мембраналар. Тиісті жағдайларда өсімдік эмбрионнан дамиды. Эмбрионның төменгі бөлігінде оның эмбриональды түбірі, ал жоғарғы бөлігінде эмбриональды бүйрек орналасқан. Эндоспермге жақын орналасқан эмбрионның бір бөлігі-дән өніп шыққан кезде қоректік заттарды эндоспермадан эмбрионға беру үшін қызмет ететін коримбус

 Дәннің мөлшері оның салмағымен тығыз байланысты және ғалымдардың пікірінше ол алынатын ұнның маңызды көрсеткіші бола алады. Дәннің көлденең қимасының ауданына сэйкес бидай дәнінің мөлшерін анықтау әдісі бар. Ши (1960) дән пішіні мен астықты диірменге тартқан соң алынған нақты товарлы ұн мөлшері арасындағы +0,957 болатын корреляция коэффициентін анықтады. Селекционерлер мен технологтар көбінесе осынау маңызды көрсеткішті