Стандарттау тарихынан қысқаша мәліметтер

1.1 Стандарттау тарихынан қысқаша мәліметтер

«Стандарт» сөзін ағылшын тілінен аударғанда норма, үлгі, эталон,

модель деген мағнаны береді, басқа ұқсас объекттерді салыстыру үшін

қолданылады. Стандарттау қауымының дамуымен және адамның еңбек

қызметіндегі

ең

сәтті

нәтижелерін бекіту

ұмтылысымен

және

осы

нәтижелерін қайта қолдануымен тығыз байланысты.

XIX ғасырдың екінші жартысында стандарттау жұмыстары барлық

өнеркәсiптiк

кәсiпорындарда қолданылды.

Завод

ішіндегі

жасалған

бұйымдарды

стандарттау

арқылы

өндiрiс

процесстерiнiң

рационализациясына қол жеткізілді.

Стандарттау ең алдымен жеке фирмалар мен кәсіпорындар ішінде

дамыды. Бірақ кейін қоғамдық еңбек бөлінуінің дамуына байланысты ұлттық

және халықаралық стандарттау кеңінен қолданыс тапты.

Тарихтан біраз мысал келтірейік.

1846 жылы Германияда вагондардың жалғау құрылғылары және

теміржол жолдары (колея) кеңдігінің бірыңғайландыруы болды.

1869 жылы Германияда катандық темірлердің профиль стандартының

өлшемдерін қамтитын ең алғашқы анықтама кітабы баспаға шығарылды.

1870

жылы

Европа

мемлекеттерінде

кірпіштердің

стандартты

өлшемдері анықталып қабылданды.

1891 жылы Англияда және басқа мемелекеттерде Витворта ою

(дюймдік

өлшемдермен)

стандарттары

енгізілді,

соңынан

көпшілік

мемлекеттерде метрикалық оюға ауыстырылды.

1875 жылы Париж қаласында Халықаралық метрикалық конвеция және

Халықаралық ұзындықты және салмақты өлшеу мекемелерінің 17 мемлекет

өкілдері қатысуымен өткен отырыста қабылданған нәтижелер халықаралық

стандарттау кезеңінің бастапқы қадамдары деп санауға болады.

Мемлекеттер арасындағы тауар айырбасының тұрақты кеңейуі және

техника мен ғылым саласындағы тығыз ынтымақтасуы, Халықаралық

стандарттау қауымдастығын құруға себеп болды, бірақ бұл жұмыс 1938

жылы Екінші Дүниежүзі Соғыстың басталу себебімен тоқтатылды.

1943 жылы Лондонда және Нью-Йоркта Біріккен Ұлттар Ұйымы

қарамағында стандарттауға қатысты дербес мекемелері бар

Үйлестіру

комитеті құрылды.

1946 жылы Лондонда құрамына 33 мемлекет кіретін Халықаралық

стандарттау ұйымы (ИСО) құрылды. Қазіргі уақытта ИСО ірі халықаралық

6

техникалық ұйымыдарының (құрамына 146 мемлекет кіреді) бірі болып