Бұрғылау кезінде болатын шиеленістер

Дәріс 1. Кіріспе. Бұрғылау кезінде болатын шиеленістер

«Мұнай газ ісі» мамандығы бойынша тау-кен инженерінің профилін анықтаушы маңызды арнайы пәндердің бірі «Мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылау кезіндегі қиындықтар мен апаттар» пәні болып табылады.

Мұнай мен газға қазіргі заманғы бұрғылаудың геологиялық жағдайлары, ұңғымалардың салыстырмалы үлкен тереңдігі, өткізгішті қабаттардың қимасындағы аномальды жоғары және аномальды төмен қабат қысымдарының болуы ұңғымаларды бұрғылаудың технологиясы мен техникасын тұрақты түрде жетілдіруді қажет етеді.

Өкінішке орай, ұңғымалар құрылысы технологиясындағы қазіргі заманғы жетістіктерін қолданғанның өзінде жылдам және тиімді бұрғылауға кедергі келтіретін шиеленістер туындайды.

Көп жағдайда бұрғылау, жуу және тампонаждық ерітінділердің жұтылуы, мұнай, су және газ атқылаулары, ұңғыма қабырғасының үгітілуі мен құлаулары, көтеріп-түсіру операциялары кезінде бұрғылау аспабының тартылуы мен отыруы секілді шиеленістер туындайды.

Соңғы жылдардың әлемдік тәжірибесі көрсеткендей барлық ұңғымалар бұрғылаудың жеке интервалдардың технологиялық сәйкес келмеуімен белгілі-бір деңгейде қиындатылады. Сондықтан, көп жағдайларда ұңғымалардың көп тізбекті конструкциялары мен технологиялық қасиеттері жағынан әртүрлі бұрғылау ерітінділері қолданылады.

Қазіргі заманғы тау-кен инженері күрделі тау-технологиялық жағдайларында ұңғыманы бұрғылай білуі керек, сондай жағдайларда технологиялық талаптар мен техникалық жобаның шарттарын сақтап отырса барлық шиеленістерді белгілі-бір әдістермен жеңуге болатының естен шығармауы тиіс.

Ұңғымаларды бұрғылау кезіндегі болатын шиеленістерге техникалық жоба және бұрғылау жұмыстарын апатсыз жүргізу ережелерін сақтай отырып ұңғыма құрылысының үзіліссіз технологиялық процесінің жыныстардың тау-геологиялық шарттарынан бұзылуы жатады.

Бірақ, шиеленістер күтілетін жағдай болып, оларды жеңуге технологиялық шаралар қарастырылғанмен, кейде олар апат дәрежесіне өтіп кетеді.

Апат деп техникалық жобамен қарастырылмаған арнайы қалпына келтіру жұмыстарын жүргізуді қажет ететін ұңғымаларды тұрғызудың технологиялық процесінің үзіліссіздігінің бұзылуы айтылады.

Бұрғылау аспабының тартылуы және отыруы оның босамайтын қысылуына, қабат флюидтерінің атқылауы және бұрғылау ерітіндісінің жұтылуы ашық апаттық фонтандарға әкелуі мүмкін.

Әдетте мұндай жағдайлар бұрғылау жұмыстарын жүргізушілердің шиеленістерге жеңіл қарауынан немесе олардың төмен классификациясынан туындауы мүмкін. Көп жағдайда, әсіресе алғашқы барлау ұңғымаларын бұрғылау кезінде, апаттық жағдайлар тау жыныстарының ұңғымамен ашылатын қимасының дұрыс зерттелмеуінен болады.