ЖҚЗ деректерi бойынша аймакты зоналау

ЖҚЗ ДЕРЕКТЕРІ БОЙЫНША АЙМАҚТЫ ЗОНАЛАУ

Аңдатпа. ЖҚЗ мәліметтерін пайдалана отырып, аймақты зоналау қарастырылған. Аймақты зоналау түрлері мен маңызы жөнінде толық мәліметтер көрсетілген.

Түйін сөздер: Жерді қашықтықтан зондтау, аймақты зоналау, жылжымайтын мүлік, территория, геоақпараттық жүйелер.

Кіріспе. Қазіргі таңда ЖҚЗ мәліметтерін өңдеу және пайдалану кеңінен таралуда. Геоинформационды жүйелердің дамуына байланысты қажетті мәліметтерді тіркеу, бөлу, басқару жеңілдетіле түсті. Жерге орналастыру саласында, аймақты зоналау үшін ЖҚЗ мәліметтерін қолдану өте тиімді. Белгілі бір қала немесе шаруа қожалықтарының территориясын тиімді пайдалану үшін зоналау қажет. Осы статьяда аймақты зоналаудың жалпы түсінігі мен ЖҚЗ туралы ақпараттар айтылған.

Негізгі бөлім. Жерді қашықтықтан зондтау - жер бетін әр түрлі түсіруші құрал- жабдықтармен жабдықталған әуелік және ғарыштық құрылғылармен бақылау(1-сурет). Түсінігі құрылғылардың жұмыс істеу өлшемі микрометрден (көрінетін оптикалық сәулелену) метрге (радиотолқын) дейін. Зондтау әдісі белсенді және белсенді емес болып бөлінеді. Белсенді емес әдістер күннің белсенділігіне негізділе отырып, Жер бетіне табиғи бейнені немесе екілік жылулық сәулелендіруді қолдануы мүмкін[3]. Белсенді әдіс - жасанды бағытталған іс-әрекет арқылы нысандарды сәулелендіру. Жерді қашықтықтан зондтау жаһандық, жоғарғы кеңістіктік, спектрлік және уақыттық көлемде шұғыл түрде мәлімет жинауға мүмкіндік береді. Бұл ғарыштық жүйенің ұлкен ақпараттық мүмкіндігін анықтап, алынған мәліметтердің жан-жақты қолдануына мүмкіндік береді.

[pic 1]

1-сурет. ЖҚЗ процесінің ғарыштан көрінісі

Жоғары ажыратымдылықтағы спутниктік суреттер қалаларды зерттеу мен картаға түсірудің көптеген мәселелерін шешеді. Ең алдымен, олар жылдам өзгеретін қала шекараларының динамикасын, қалалар аумағын ұлғайту және автомобиль жолдарын дамыту, сондай-ақ планетаның көптеген аймақтарында урбанизацияның өсуін зерттеу үшін қолданылады. Қалалардағы халықтың санының эмпирикалық тәуелділік терінің негізінде тұрғындардың саны мен қалалардың әртүрлі типтері арасындағы ауданын анықтауға әрекет жасалуда, қалалық жерлерді пайдалану зерттелуде. Ғимараттардың тығыздығын, тұрғын аудандарын, индустриялық аймақтарды жасылдандыру суреттеріндегі суреттер қалалық жерлерді объективті экологиялық бағалауға мүмкіндік береді. Олар қалалардағы қалалардың жылу әсерлерін зерттеу үшін жылу инфрақызыл суреттерін пайдаланады[1].

Экономикалық дамудың және индустрияландырудың абсолюттік көрсеткіші бола отырып, қалалардың дамуы (және соның салдарынан кеңею) аймақтың қоршаған ортасына кері әсерін тигізеді. Қаланың экономикалық дамуы қала маңындағы ауыл шаруашылығына да, орман шаруашылығына да, сондай-ақ қаланың және облыстың жалпы экологиялық жағдайына әсер етеді.

Мониторинг саласында қаланың және облыстың инфрақұрылымын дамыту, қашықтықтан зондтау әдістері мен келесі міндеттерді бөлуге болады:

• қалалар, елді мекендер, индустриялық аймақтар және олардың жағдайы туралы аумақтардағы өзгерістерді бағалау;
• қоршаған ортаны бұзу аймақтарын (топырақты, атмосфераны, су объектілерін ластау) анықтау;
• оларды өнеркәсіптік пайдалану нәтижесінде бұзылған табиғи ландшафтарды қалпына келтіруді қадағалау;
• жекелеген қалалық инфрақұрылым объектілерінің (жолдар, көпірлер, өндірістік нысандар) мониторингі;
• өндіріс пен тұтыну үшін қалдықтарды кәдеге жарату құралдарын сәйкестендіру; жер қойнауын пайдалану объектілерінің жай-күйін анықтау; қала құрылысы, құрылыс, көлік, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық;
• кадастрлық жұмыстар; аймақтық картография.

Муниципалды әкімшілік пен қалалық жоспарлау үшін қашықтықтан зондтау деректерін пайдаланған кезде, аумақтардың жай-күйі туралы ақпарат алу, көп қабатты және жеке тұрғын үй қорын қалпына келтіру мәселелерін шешіп, нақты құрылыс шекараларын белгілеу және т. б. мәселелерді қарастырады.