Микробтық синтез нәтиежесінде алынатын өнім

                     Микробтық синтез нәтиежесінде алынатын өнім.

Микробиологиялық синтез - микробтық жасушаларға тән биологиялық қасиеттерге негізделген химиялық қосылыстарды, биологиялық белсенді заттар мен басқа да өнімдерді алу тәсілі. Микробиологиялық синтездеуде микроорганизмдердің ферменттік жүйелерінің жұмыс істеуінің нәтижесінде қарапайым заттардан кешенді заттар пайда болады.

Микробиологиялық синтез  үшін пайдаланылатын микроорганизмдер (бактериялар, саңырауқұлақтар) жоғары жылдамдықпен көбеюге және микробтық жасушаның талаптарынан асатын белгілі бір өнімдердің артық мөлшерін синтездеуге қабілетті. Өнімдерді синтездейтін, табиғат көздерінен немесе мутагенез және іріктеу нәтижесі бойынша алынған,  адамдарға пайдалы реакцияларды жүзеге асыратын бірнеше жүз типті микроорганизмдер бар.

Микробиологиялық синтез үшін шикізат ретінде ең арзан азот және көміртегі көздерін пайдаланады.

Әдетте микробиологиялық синтез ферментерлерде жүзеге асырылады. Микробиологиялық синтез бірқатар дәйекті кезеңдерді қамтиды. Ең бастылары - өндіруші микроорганизмнің қажетті культурасын дайындау, өсіру , биомассаны сүзу және бөлу, қажетті өнімді оқшаулау мен тазалау, кептіру секілді кезеңдер болып табылады.

Микроорганизмдер ақуыздың маңызды көзі болып табылады, өйткені  микроорганизмдер  құрамы бойынша  ақуызға  өте  бай  келеді, яғни  олардың  салмағының 70-80% осындай заттардан  тұрады. Бұлардағы  синтездік  үдерістер  өте  қарқынды  жүреді. Микроорганизмдерде, жануарлармен  салыстырғанда, ақуыз  синтезі 10-100 мың  есе қарқынды жүреді. Мысалы, салмағы 400 кг сиыр тəулігіне 400 гр ақуыз синтездейтін болса, 400 кг  бактериялары – 40 мың  тонна  шығара  алады. Сондықтан микробиологиялық  синтез  арқылы  өндірілетін 1 кг  ақуызға, малдардан  өндірілетін

осындай  ақуыз  мөлшеріне  қарағанда  өте  аз  шығын  жұмсалады. Сонымен бірге, ауылшаруашылығымен  салыстырғанда, микробиологиялық  синтез  арқылы  ақуыз өндірудегі  технологиялық  үдерісі  көп  еңбекті  қажет  етпейді  жəне  маусымдық  ауа- райының өзгерістеріне де тəуелсіз келеді.

Микробтық синтез жолымен бірнеше өнімдер алуға болады:

Антибиотиктер. Көптеген антибиотиктер көбінесе актиномицеттер, кейбір бактериялар (көбінесе олардың мутанты нысандары) болып табылатын микроорганизмдердің жасушаларының сыртында жиналады. Медицинада қолданылатын микроорганизмдер жоғары дәрежелі тазалықтан өтеді. Ауылшаруашылық жануарларын емдеуге арналған антибиотиктер олардың арасында жиі кездесетін ауруларды, мысалы, гельминтиялар, кокцидиоз және т.б. түрлерін емдеуде маңызды қызмет атқарады.

Аминқышқылдар.Аминқышқылдардың микробиологиялық синтезінің маңызды артықшылығы – оларды табиғи изомерлері (L-пішіндері) түрінде өндіру мүмкіндігі болып табылады. Аминқышқылдарды өндірушілер көбінесе ферменттік жүйелерінен айырылған, негізінен мутанттар болып табылады, соның салдарынан қажетті өнімнің суперсинтезі орын алады. Әдетте, Brevibacterium түріне жататын бактериялар қолданылады. Әлемдік өнеркәсіпте өндірілген аминқышқылдардың ең үлкен үлесі лизин мен глутамин қышқылы болып табылады. Барлық кодталған аминқышқылдарды суперсинтездеуге қабілетті микроорганизмдердің мутанттары алынды.

Нуклеозидті фосфаттар. Нуклеотидтердің (инозин, гуаниил және басқа қышқылдар) микробиологиялық синтезінің дамуы жасанды тағам алу мүмкіндігімен байланысты, олар дәмдік қоспалар ретінде пайдаланылады. Микроорганизмдерді өсіруге арналған ортаға метаболиттік синтез өнімдерін қосу кезінде, нуклеозидті фосфаттардың барлық дерлік түрлерін алуға болады, мысалы ATФ. Нуклеозидті фосфаттардың жинақталуы микроорганизмдердің жасушаларының сыртында жүреді.

Витаминдер. Микробиологиялық синтез әдістері арқылы негізінен B12 витамині алынады. Бұл үдерісте өндірушілер болып пропион қышқылды бактериялар болып табылады. B12 витамині бар жем өнімдерін алу үшін метан түзуші бактериялар қолданылады.