Өнеркәсіптердің тигізетін зияны, қазіргі Павлодар облысының экологиялық жағдайы

Өнеркәсіптердің тигізетін зияны, қазіргі Павлодар облысының экологиялық жағдайы

Құрман А.Қ.

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті,

Павлодар қаласы

Абдулина А.Т.

К.т.н. ...............

Республикада өнеркісіптік және тұрмыстық қалдықтарды пайдалану және қайта өңдеу, сақтау, мониторинг жүргізу жөнінде қалдықтарды басқарудың мемлекеттік жүйесі жоқ.

        Өнеркәсіптік және басқа да улы қалдықтарды осы күнге дейін әртүрлі жинақтау орындарында тиісті экологиялық нормалар мен талаптарды орындамай сақтауда. Нәтижесінде топырақ, жер үсті және асты сулары көптеген аймақтарда ластануға ұшыраған. Қалдықтардың көбеюіне жаңа техногенді ландшафтар пайда болуда.

        Қатты тұрмыстық қалдықтардың негізгі бөлігі әртүрлі компоненттерге бөлінбей шығарылып, ашық жерлерге тасталцда. Бұоһл қалдықтар жинақталуынығ, сақталуының 97% Қазақстан Республикасының табиғатты қорғау және санитарлық заңдарының талаптарына сай келмейд. Қатты тұрмыстық қалдықтардың тек 5 пайызы ғана пайдаға асады немесе өртеледі.

        Экологиялық мәселелерді жекелей бір елде шешуге болмайтынын әртүрлі елдердің ғалымдары мен мамандары, үкімет орындары мен қоғам түсінді. Яғни, басқа бөлмелері ластанған, көп бөлмелі үйді бір бөлмесін «таза» деп айта алмаймыз. ДАмыған елдердің басқа елдерден айырмашылығы – экологиялық мәселелерді шешуде жинақталған тәжірибенің бары және қазіргі заманға сай, озық технологияларды пайдалануы.

        Жалпы қоршаған ортаның ластануы, оның ішінде қатты өнеркәсіп және тұрмыстық қалдықтармен ластануы бүкіл әәлем бойынша өзекті мәселе. Бұл мәселе Қазақстан РЕспубликасының тұрақты даму үшін қоршаған ортаны қорғаудың ҰЛТТЫҚ жоспарын жасау процесінде де баса көрсетілген.

        Қазақстандағы қазіргі таңдағы қоршаған орта жағдайының нашарлауы тек халықтың денсаулығына ғана емемс, халықтың тіршілігіне де қауіпті. Рсепублика территориясының төрттен бір бөлігі әскери полигондардағы сынақтарға, заводар мен фабрикалардан, өнеркәсіп орындарынан шығатын мыңдаған тоона улы заттарға, ауыл шаруашылығында пайдаланатын пестицидтерге, шөлейттенуге байланысты жайылымды жерлердің жартысына жуығы, суармалы жердің 75 пайыз тұздануға байланысты жарамсыз болып отыр.

        Басқа да көптеген қазба орындары сияқты, қоршаған ортаны ластап, күлі көп шығатын Екібастұз көмірлері сол кен орындарында жағылып, ал таза энергия негізіен республикадане тыс жерлерге беріліп отырады. Өкініштісі, шығынның тек 1,5-2 пайызы ғана пайдалы өнімге айналып, ал қалғаны табиғатқа сол күйінде қайтарылып отырды.

Эколог-мамандардың айтуы бойынша Қазақстан жерінде өнеркәсіп орындарынан бөлінген 20 миллиард тоннадан аса қатты қалдықтар бар. Оның 6,7 миллиарды – улы, 5 миллиарды – тау-кен өндірісінің үйіндері. Олардың қатары Ақтөбедегі хром, Павлодарда титан, феррум, т.б. қалдықтарымен сонау кеңес кезінен бері жыл сайын толығып, толысып келе жатыр. Қошқар-Атадағы уран қалдығы 300 миллион тоннаға Ақмола облысындағы радиоактивті қалдық 45 миллион тоннаға жетсе, «Теңізшевройлдың» жанындаы күкірт үйіндісі де биіктеп барады. Ал Екібастұз көмір кенінің ішінен пайдасыз деп шығарылған тау-төбе үйіндінің биіктігі 630 метрді, аумағы 60 шақырымды алып жатыр. Алматы қаласынан жылсайын 470 мың тоннадан аса қатты тұрмыстық қалдықтар бөлінуде. Бұл көрсеткіштер күннен күнге арта түсуде.