Ғылым тарихы және философиясы

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

[pic 1]

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Ғылым тарихы және философиясы

                                                                  Орындаған: Рзағалиев Н.

                                                                    Қабылдаған: Омаров С.

2024/2025 оқу жылы

Жоспары:

1. Кіріспе
2. Ғылымның пайда болуы және даму тарихы
3. Ғылым философиясының негізгі кезеңдері
4. Қазақстандағы ғылым тарихы мен дамуы
5. Ғылым философиясының негізгі мәселелері
6. Қорытынды

Ғылым тарихы және философиясы

Кіріспе

Ғылымның мәні мен маңызы
Ғылым — адамзаттың әлемді тану мен түсіну үшін қолданатын жүйелі әдістері мен білім жиынтығы. Ғылымның негізгі мақсаты — табиғаттың заңдылықтарын ашу және түсіндіру. Ғылымның қоғамға тигізетін маңызы өте зор, себебі ол технологиялық прогрестің, экономикалық дамудың және адамзат өмірінің сапасын жақсартудың негізгі қозғаушы күші болып табылады. Ғылымның дамуы арқылы медицина, ақпараттық технологиялар, экология және басқа да салалардағы мәселелерді шешуге мүмкіндік туады.

Ғылым философиясы: ғылымды зерттеудің философиялық аспектілері
Ғылым философиясы — ғылымның табиғатын, оның әдіснамасын, құрылымын және ғылыми білімнің ақиқаттылығын зерттейтін философиялық пән. Бұл сала ғылыми танымның логикалық және әдіснамалық негіздерін, оның даму заңдылықтарын зерттейді. Ғылым философиясының негізгі мәселелеріне ғылыми әдіс, ғылыми теориялар, ғылымның құндылығы мен объективтілігі сияқты тақырыптар жатады. Сонымен қатар, ғылым философиясы ғылыми зерттеулердің моральдық және этикалық жақтарын да қарастырады.

Ғылым тарихы және философиясының өзектілігі
Ғылым тарихы мен философиясы қазіргі заманғы зерттеулер мен білім жүйелерін түсінуде үлкен рөл атқарады. Ғылымның қалай дамығанын білу арқылы біз ғылыми жаңалықтардың қоғамға, мәдениетке және технологияға қалай әсер еткенін түсінеміз. Сонымен қатар, ғылым философиясы ғылыми әдіснаманы түсіну мен қолдануда маңызды рөл атқарады, себебі ол ғылыми әдістердің шектеулерін, артықшылықтарын және олардың нақты әлемдегі қолданылу мүмкіндіктерін зерттейді.

Ғылымның пайда болуы және даму тарихы

Ғылымның дамуы ұзақ тарихи үдерістен өтті, ол қоғамның қажеттіліктеріне және ой-сананың дамуына байланысты қалыптасты. Ғылымның алғашқы кезеңдері табиғатты бақылау мен оған еліктеуге негізделді, ал кейінгі кезеңдерде жүйелі зерттеу әдістері қалыптасты.

Ежелгі дәуірдегі ғылыми көзқарастар: Вавилон, Египет, Греция

1. Вавилон
   Ежелгі Вавилон ғылымы астрономия мен математика саласында елеулі жетістіктерге жетті. Вавилондық ғалымдар аспанды жүйелі түрде бақылап, планеталардың қозғалысын алдын ала болжауға тырысты. Олар алгебралық әдістерді қолдана отырып, математикалық есептерді шығарды және алғашқы күнтізбелерді құрастырды.
2. Египет
   Ежелгі Египетте ғылым, негізінен, архитектура, медицина және геометрия салаларында дамыды. Пирамидалар мен храмдардың құрылысы кезінде қолданылған геометриялық білімдер бүгінгі күнге дейін таңдандырады. Сондай-ақ, ежелгі египеттіктер анатомия мен медицинада озық білімге ие болған, олар жараларды емдеу, хирургиялық операциялар жасау секілді әдістерді дамытты.
3. Греция
   Ежелгі Грецияда ғылымның дамуы философиямен тығыз байланысты болды. Платон, Аристотель және Архимед секілді ұлы ойшылдар ғылымның түрлі салаларында, әсіресе физика, математика, астрономия және биологияда маңызды жаңалықтар ашты. Ежелгі грек ғалымдары ғылыми әдіс пен рационалды ойлаудың негізін қалады. Олар логикалық дәлелдер мен тәжірибелерді ғылымды дамытудың негізі ретінде қабылдады.

Орта ғасырлардағы ғылым: ислам әлемі және Батыс Еуропадағы ғылыми жетістіктер

1. Ислам әлемі
   Орта ғасырларда ислам әлемі ғылымның дамуында маңызды рөл атқарды. Бағдаттағы "Даналық үйі" (Байт әл-Хикма) сынды орталықтарда көптеген грек, парсы және үнді ғылыми еңбектері аударылып, зерттелді. Әл-Хорезми, Ибн Сина (Авиценна), Әл-Бируни, Ибн Рушд секілді ғалымдар математика, медицина, астрономия және философия салаларында орасан үлес қосты. Алгебра, медицинадағы клиникалық зерттеулер және оптикалық теориялар осы кезеңде дамыды.
2. Батыс Еуропа
   Батыс Еуропадағы ғылымның дамуы Ислам әлемімен салыстырғанда баяу жүрді. Дегенмен, орта ғасырлардың соңына қарай схоластика мен университеттердің пайда болуымен білім беру жүйесі дами бастады. Батыс еуропалық ғалымдар, мысалы Роджер Бэкон, ғылыми зерттеулердің эмпирикалық әдістерін қолдана бастады, ол кейінгі ғылыми революцияның бастамасы болды.

Қайта өрлеу дәуірі: жаңа ғылыми әдістердің дамуы

Қайта өрлеу дәуірі ғылымның қайта жандану кезеңі болды. Бұл уақытта гуманизм мен өнердің өркендеуі ғылымға да үлкен серпін берді. Ғалымдар табиғатқа бақылау жасауды және эмпирикалық әдістерді қолдануды баса назарға ала бастады. Леонардо да Винчи, Николай Коперник, Галилео Галилей және Иоганн Кеплер сияқты ұлы ойшылдар жаңа ғылыми әдістерді дамытты. Коперник күн жүйесі туралы гелиоцентрлік теориясын ұсынып, орта ғасырдағы Птолемейдің геоцентрлік моделін өзгертті. Галилей телескопты жасап, астрономияда маңызды жаңалықтар ашты.