Шығыс мәдениетіндегі философия феномені

3-4 дәрістер тақырыбы: Шығыс мәдениетіндегі философия феномені.

 1. Қытай философиясының жалпы ұғымы және сипатты белгілері

Қытай  философиясы өзінің даму барысында негізгі үш кезеңді өткерді:

• VII ғ. б. з. д. - III ғ. б. з. д. – ежелгі ұлттық философиялық мектептердің қалыптасуы;

• III — XIX ғғ. б. з. — Қытайға  Индиядан буддизмнің келуі  (III б. з.) және олардың ұлттық философиялық мектептерге әсері;

• ХХ ғ. б. з.. — қазіргі кезең қытай қоғамының тұйықталудан біртіндеп шығуы, қытай философиясының европа мен әлемдік философияның жетістіктерімен толықтырылуы.

2. Қытайдағы ежелгі ұлттық философиялық мектептер:

• даосизм;

• конфуцийшілдік;

• легизм.

аз тараған мектептер:

• моизм;

• натурфилософия;

• номинализм.

Қытайға буддизм таралғаннан кейін  (III ғ. б. з. д.  және XIX ғ. (екінші кезең) соңына дейін

Қытай философиясының негізін қалаған мектептер:

• чань-буддизм (қытай мәдениетінің үнді буддизміне әсерінен пайда болған ұлттық қытай буддизмі);

• неодаосизм;

• неоконфуцийшілдік.

ХХ ғ. ұлттық қытай философиясы  әлемдік философиялық ойлармен байи түсті, оның ішінде мынандай  идеялармен:

• христиандық дінмен;

• марксизммен;

• көрнекті  европалық философтармен;

• американдық прагматизм философиясымен.

Дүниеге және қоршаған ортаның шындығына деген қытай философиясында көрініс тапқан көзқарасқа  тән сипаттар:

• өз елін-Қытайды - қазіргі әлемнің орталығы ретінде қабылдау;

• жеке оқиғаларды, жалпы тарихты циклдік процесс ретінде түсіну;

• адамды, табиғатты және ғарышты біртұтас тұтастық ретінде қабылдау;

• сананың консерватизмі, өткенге бет бұру, өзгеруден қорқу;

• ұжымнан жеке адамның бөлінбеуі;

• табиғи элементтерге (өзендердің төгілуі, дауылдар және т. б.) қарсы күресте жеке адамның дәрменсіздігін түсіну; ұжымдық (жаппай) еңбек түрлеріне (Ұлы Қытай қорғанының құрылысы, бөгеттер салу, арналар қазу, су тасқынына қарсы күрес, ирригациялық егіншілік және т. б.) берілетін басымдық; демек — ұйымдастырушы күшке — мемлекетке деген құрмет пен үрей;

• адам тұлғасын, ұжымды, қоғамды және мемлекетті біртұтас тұтастық ретінде қабылдау; қоғамда тік байланыстардың (билік пен бағыныштылықтың), бағыныштылықтың таралуы, басшыларға мойынсұну, Мемлекет басшысын (императорды) мемлекеттің ең жоғары біріктіруші күші, ал мемлекетті қоғамның біріктіруші күші ретінде қабылдау, императордың лауазымы мен тұлғасын, оның билігін құдайландыру;

• қарым-қатынастағы сәйкестік, тыныштық пен әрекетсіздікке артықшылық беру;

• өмірді, ең алдымен, дене қабығындағы рух өмірі ретінде түсіну, жердегі өмірді ақыретке артықшылық беру, жердегі жеке адамның өмірін мүмкіндігінше жалғастыруға ұмтылу (шөптер, жаттығулар, дұрыс өмір салты және қоршаған ортаға дұрыс көзқарас-шындық);

• басқа әлем күштерін шындық ретінде қабылдау, өлгендерді жандандыру;

• ата-аналарға, үлкендерге құрмет, ата-бабалар мен рухтарды құрметтеу

("шэндер").

2. Адам проблемасы және қытай философиясы мен мифологиясындағы қоршаған ортаның пайда

1. Қытайдағы адам табиғат пен ғарышпен сәйкестендірілгеніне және қоғамнан ерекшеленбейтініне қарамастан, ол қытай философиясында орталық орын алады.

Қытай дәстүрлі философиясына сәйкес адам  үш ғарыштық қуаттан жаратылған:

• цзин;

• ци;

• шэнь.

Цзин — барлық  нәрсенің пайда болу қуаты, тірі организмнің "тамыры", "тұқымы". Оның  екі түрі бар:

• "бұрынғы Аспанның тұқымы" — адамға туылғаннан бастап берілетін нәрсе, генетикалық бағдарлама, физикалық деректер;

• " кейінгі аспанның тұқымы" — бұл адам өмір бойы жинайтын нәрсе.