Ежелгі үнді философиясы

«ТҰРАН-АСТАНА» УНИВЕРСИТЕТІ

[pic 1]

[pic 2]

Тақырыбы: «Ежелгі үнді философиясы»

Орындаған: Сембаева Р.К. МН-ИС-21-1

Тексерген: профессор Алиев У.Ж.

Нұр – Сұлтан қаласы, 2022 жыл

Жоспар

1. Кіріспе

2. Ежелгі үнді философисындағы жан мәселесі

3.Үнді философиясындағы мектептер

4. Қорытынды

Қазіргі философия ежелгі кезеңде туындаған ұғымдар мен проблемаларға негізделген. Философияның негізгі қағидаларын түсіну жанның проблемасымен тікелей байланысты, өйткені жанның идеясы адамның рухани тұтастығының дәлелі, яғни адамның эмоционалды және рухани көріністерін біріктіретін жан.

Ежелгі үнді философиясына жүгіну одан да заңды, өйткені атмап (жан) кіретін ежелгі үнді философиясының негізгі категорияларын түсіну және оларды зерттеу философиялық білімнің көптеген мәселелері мен тұжырымдамаларының генезисі мен эволюциясын анықтауға мүмкіндік береді. Атманның философиялық категориясы шамамен б.з. д. IV ғасырда қалыптасты, яғни астиканың негізгі мектептері (санхья, йога, ньяя, вайшешика, миманса, веданта) қалыптасқан кезде, сондықтан осы категорияның ерекшелігі мен қалыптасу процесін түсіну үшін ежелгі діни және діни-филос мәтіндеріне жүгіну керек.

Жан туралы ежелгі үнді діни-философиялық идеяларының ерекшелігі-ежелгі грек философиясының даму кезеңінен бастап маңызды философиялық мәселелердің бірін құрайтын атман мен Батыс (христиан) "дуаш" ұғымдарының арасында тікелей ұқсастық жасау мүмкін емес. Ежелгі үнді философиясындағы атман категориясының даму жолын бақылау үшін, сонымен қатар, атманмен синоним болған пуруша мен джива сияқты ұғымдарды талдау қажет. Жан туралы идеяларды қалыптастырудың бізді қызықтыратын процесі тек жан немесе атман терминдерін қолдануды ғана емес, сонымен бірге функционалды түрде "тыныс алу", "рух", пуруша және өмірлік Шырын сияқты ұғымдарды да қамтиды. Бұл жан бейнесінің мәртебесі мен оның сымдық мәндерінің өзгеруін анықтау үшін қажет болды.

Жанның бейнесі адамның психикалық белсенділігімен тікелей байланысты, сондықтан философтар немесе дінтанушылар ғана емес, психологтар да жан проблемасына жүгінеді. З.Фрейд, К. г. Юнг сияқты психологтар қарапайым халықтардың өлімінен кейінгі өмір туралы идеялармен жан бейнесінің дамуын зерттейді.

Юнг адамның бейсаналық құрылымдарын анықтау үшін архиеп ұғымын енгізеді, бұл жанның бейнесін қамтитын қарабайыр және ежелгі мифологияның негізгі сюжеттері мен бейнелерінің қалыптасуын реттеуге және бақылауға мүмкіндік береді. К. г. Юнг "жан" ұғымына тікелей қатысты және оның архаикалық және заманауи адам үшін маңыздылық деңгейін салыстырады. Сондай-ақ, К.г. Юнг жанның бастапқы бейнесі әлемнің барлық жерінде төгілген "күш (энергия)" туралы алғашқы идеялардан қалыптасады деген қорытындыға келеді.

Ежелгі Үнді философиясындағы жан туралы идеяларды зерттеуде с.Радхакришнан, Д. Чаттерджи, Д. Чаттопадхяя сияқты қазіргі үнді ғалымдарының еңбектері үлкен маңызға ие. Радхакришнан өзінің "үнді философиясының тарихы" атты іргелі еңбегінде, ерте ведиялық кезеңнен бастап, ежелгі үндістердің дүниетанымындағы жан бейнесіне басты рөл береді, демек, әрбір діни және діни – философиялық ескерткіштегі жан бейнесіне сипаттама береді. Ол астика мектептерінің (санхья, йога, ньяя, вайшешика, миманса, веданта) көзқарастарын егжей-тегжейлі сипаттайды, онда әр мектептің ілімдерін қарастыру кезінде басқа маңызды идеялар мен категориялармен қатар жан категориясы да бөлек талданады.

Ежелгі Үнді қоғамы төрт варнаға бөлінді: брахмандар, кшатрийлер, вай-шьялар және шудралар.

«Варна» сөзі «түс, қабық, бояу» дегенді білдіреді және әрбір варнаның өз түсі болды. Варна -тұйық жүйе, адамның варнадағы орны және әрбір варнаның қоғамдағы орны қатаң сақталынды. Мысалы, некелік қатынастар тек бір варнаның шеңберінде ғана жүзеге асырылуы тиіс, бір варнадан екінші варнаға өтуге болмайды және әрбір варнаның өкілдері кәсіптің белгілі бір түрімен ғана айналыса алады. Брахмандар -ой еңбегімен, кшатрийлер -әскери істермен, вайшьялар -жер өңдеумен, қолөнермен және саудамен, ал шудралар -қара жұмыспен шұғылданды. Атап өтетін бір ерекшелік -варналарға қатаң бөліну қазіргі заманғы Үнді мемлекетінде осы күнге дейін қатаң сақталып отыр. Біздің ойымызша, қазіргі заманғы Үнді мемлекетінің дамуын тежеуші факторлардың бірі осы болуы да мүмкін.