Дж. Ритцер еңбегі бойынша өз-өзіне қол жұмсаудың негізгі түрлері

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

[pic 1]

                   Факультеті «География және табиғатты пайдалану»

                   Кафедрасы «Кадастр»

СӨЖ

Тақырыбы: Дж. Ритцер еңбегі бойынша өз-өзіне қол жұмсаудың негізгі түрлері

                              Орындаған: Сейітова Нұрсәуле

                                      Тексерген: Арын Дүйсенгүл

             Өз – өзіне қол жұмсау – барлық мәдениеттерде кездесетін өлімге әкелетін қасақана өзіне – өзі зиян келтіру. Өз – өзіне қол жұмсайтын адамдар, әдетте, қатты психикалық аурудан зардап шегеді және күйзеліске ұшырайды, сонымен қатар өз проблемаларын жеңе алмайтындығын сезінеді. Олар көбінесе психикалық аурулардан, әсіресе үлкен депрессиядан зардап шегеді және болашаққа үмітсіз қарайды.

Джордж Ритцер «Әлеуметтану теориясы» кітабында өз – өзіне қол жұмсауға келесідей анықтама береді: адамның барынша жеке және дербес жүзеге асырылатын әрекеттерінің бірі.

Дюркгейм өзінің «Суицид» атты еңбегін жазу барысында суицидтің себептері жайлы бірқатар балама тұжырымдарды өзара салыстырып, қатаң сараптаудан өткізді. Олардың арасында жеке психопатология, маскүнемдік, нәсіл, тұқымқуалаушылық және ауа райы бар.

Автор 1 – кестеде көрсетілгендей өз – өзіне қол жұмсаудың 4 түрін көрсетеді.

Кесте 1. Өз – өзіне қол жұмсаудың түрлері

Қазіргі уақытта эгоистік суицид жиі кездеседі. Қоғамнан, отбасынан және достарынан алшақтау және ажырасу сезімі өз – өзіне себебі болып табылады. Оның сана күйі бақылау мен талдаудың жалғыз тақырыбына айналады – меланхолия жағдайындағы адам оған қатысты емес нәрсе туралы ойламайды және назар аудармайды тыс. Бұл жағдайдың күшеюімен жалғыздық сезімі артады, ол өзінің қайтыс болатын сағатын дәл анықтайды, егжей – тегжейлі орындау жоспарын жасайды және тыныш, бейбіт түрде суицид жасайды. Скептикалық және ақылға қонымды салқындық жағдайында адам өзінің тағдыры туралы қайғысыз ойлайды және оған көңілді қарайды. Мұндай "эгоистік өз – өзіне қол жұмсаудың керемет түрі" жақсы өмір сүрген, қоғамдағы позициясын жоғалтқан, өздерін ирониялық немқұрайлылық пен тыныштықпен өлтіретін адамдарда кездеседі.

Дюркгейм әлеуметтік күштердің маңыздылығын тіпті әлеуметтік шектеулерден босатылған эгоистік суицид жағдайында да қолдайды. Акторлар ешқашан ұжымдық күштен босатылмайды: «Алайда жеке-даралыққа қол жеткізген адамның ұжымнан алшақтауы әрдайым оны уайымға батырады, тіпті шамадан тыс оқшаулану күйзеліс пен меланхолияны тудырады. Осы ұжымдастыққа жетудің басқа жолы болмаған жағдайда, ол онымен қайғы-қасірет арқылы тілдеседі». Эгоистік суицидтің мысалы тіпті ең даралық сипаттағы жеке іс-әрекеттерде әлеуметтік фактілер негізгі фактор болып табылатынын көрсетеді.

Өз – өзіне қол жұмсаудың эгоистік түрімен адам тым көп қалауларды сезінеді – ақша, махаббат, ләззат, тез алға жылжу, оны бірден қанағаттандыру мүмкін емес. Бұл мүмкіндіктер мен қажеттіліктер арасындағы қайшылық және өзін-өзі өлтіруге итермелейді, өйткені мұндай адам отбасылық және топтық моральдың әсерінен айырылады, ол сабырлылықты үйретеді және психикалық тепе-теңдікке қол жеткізуге көмектеседі. Протестанттар арасында басқа діндер өкілдерімен салыстырғанда суицидтің максималды деңгейі байқалады, өйткені протестанттар жеке байытудың өзімшіл моральын ұстанады.